Guaskat e detit luajnë një rol të rëndësishëm në ekosistemin detar pasi filtrojnë ujin, krijojnë habitate dhe mbështesin ciklin e lëndëve ushqyese. Sot, ato konsiderohen të rrezikuara në shumë pjesë të botës.
Një studim i ri ndërdisiplinor nga Qendra Leibniz për Arkeologjinë (LEIZA) dhe Universiteti i Jorkut tregon se komunitetet parahistorike në Skandinavinë Jugore praktikonin metoda të qëndrueshme për vjeljen e guaskave të detit evropiane për më shumë se 3 mijëvjeçarë. Rezultatet e kërkimit, të publikuara në Proceedings of the National Academy of Sciences, ofrojnë njohuri të vlefshme për mbrojtjen dhe rikuperimin e rezervave moderne të guaskave të detit.
Ekipi kërkimor, i udhëhequr nga Dr. Niklas Hausmann dhe Dr. Harry Robson nga Universiteti i Jorkut dhe LEIZA, analizoi 2,107 guaska evropiane nga 19 vendbanime arkeologjike në bregdetin danez. Rezultatet tregojnë se popullatat e guaskve të detit nuk ishin shfrytëzuar tejmase gjatë periudhave të Mesolitit dhe Neolitit, pavarësisht rritjes së popullsisë. Komunitetet parahistorike në Skandinavinë Jugore praktikonin metoda të qëndrueshme vjeljeje që mundësuan stabilitet ekologjik afatgjatë.
Të dhënat e shumta ofrojnë një panoramë gjithëpërfshirëse të popullatave të guaskave të detit evropiane midis viteve 5660 dhe 2600 para erës sonë. “Guaskat e guaskave të detit të shqyrtuara na lejojnë të ndjekim ritmet e rritjes dhe strukturat e moshës së popullatave të moluskëve në detaje,” shpjegon Dr. Hausmann, udhëheqës i grupit kërkimor në LEIZA dhe bashkëautor i studimit.
“Ndërsa guaskat e detit priren të ishin më të vjetra dhe më të mëdha në Mesolit, ne shohim ekzemplarë më të vegjël dhe më të rinj në Neolit. Megjithatë, pavarësisht shfrytëzimit më intensiv, habitatet e guaskave të detit nuk u shembën, çka tregon se këto komunitete menaxhonin burimet e tyre në mënyrë të qëndrueshme.”
Studimi dallon midis efekteve të aktiviteteve njerëzore dhe ndryshimeve mjedisore në popullatat e guaskave të detit. Studiuesit konkludojnë se të dy faktorët ishin vendimtarë. “Hulumtimi ynë tregon se, megjithëse faktorët mjedisorë janë të rëndësishëm, ata nuk ishin shkaku i vetëm i ndryshimeve në popullatat e guaskave të detit,” shpjegon bashkëautori Dr. Robson nga Universiteti i Jorkut.
“Menaxhimi i burimeve i drejtuar nga njerëzit luajti një rol vendimtar në ruajtjen e ekuilibrit ekonomik dhe ekologjik që siguroi qëndrueshmërinë afatgjatë. Me të dhënat që kemi mbledhur, ne mund të hetojmë se si ndryshimi mjedisor dhe aktiviteti njerëzor kanë bashkëvepruar për të formësuar jetën detare.”
Kombinimi i të dhënave arkeologjike dhe paleo-ekologjike mundëson një kuptim gjithëpërfshirës të ekosistemeve detare historike. “Kjo qasje ndërdisiplinore është thelbësore për të kapërcyer sfidat moderne ekologjike,” thotë Dr. Hausmann.
Gjetjet e studimit nuk kanë vetëm interes arkeologjik, por gjithashtu ofrojnë udhëzime të vlefshme për ruajtjen moderne të natyrës. Në kuadër të rënies globale të popullatave të guaskave të detit, kërkimi mbi metodat parahistorike të vjeljes ofron një shtysë të rëndësishme për masat aktuale të mbrojtjes dhe rikuperimit.
“Rezultatet tona tregojnë se rezistenca ekologjike afatgjatë mund të arrihet përmes menaxhimit të kujdesshëm të burimeve,” përfundon Hausmann.
