Studiuesit nga Universiteti i Leiden-it, të udhëhequr nga Markus Strickert, kanë kryer një studim të detajuar mbi nxjerrjet masive koronale (CMEs) në yllin e ri, që rrotullohet me shpejtësi, tipit diellor të quajtur AB Doradus (AB Dor), i vendosur rreth 49.5 vite dritë larg. Ky kërkim, i botuar më 1 gusht 2024, në serverin e para-botimeve arXiv, ka për qëllim të rrisë kuptimin tonë mbi këto ngjarje të rëndësishme yjore.
Nxjerrjet masive koronale (CMEs) janë shpërthime të mëdha të plazmës së magnetizuar nga atmosferat e jashtme të diellit dhe yjeve të tjerë. Këto ngjarje janë me interes të veçantë sepse yjet e ngjashëm me diellin, të cilët mund të jenë më aktivë magnetikisht se dielli ynë, pritet të shfaqin CMEs më të shpeshta dhe energjike. Zbulimi i këtyre CMEs në yje të tjerë përveç diellit është sfidues. Studiuesit shpesh mbështeten në prova indirekte, të tilla si zbehjet koronale, të cilat janë reduktime të përkohshme në emetimin ekstrem-ultraviolet dhe rrezeve X të buta. Këto zbehje ndodhin sepse masa e evakuuar pas frontit të goditjes së CME-së nuk kontribuon, ose kontribuon më pak, në emetimet koronale, duke krijuar kështu një zbehje të zbulueshme në kurbat e dritës.
AB Dor, gjithashtu i njohur si HD 36705, është pjesë e një sistemi katërfishtë yjesh dhe është i dallueshëm për fushën e tij të fortë magnetike dhe rrotullimin e shpejtë, me një periudhë prej afërsisht 0.51 ditësh. Vlerësohet të jetë rreth 120 milionë vjet i vjetër, duke e bërë atë relativisht të ri krahasuar me diellin tonë. Vëzhgimet e mëparshme kanë identifikuar AB Dor si një yll flakërues, i karakterizuar nga rritje periodike të aktivitetit dhe një numër më të madh njollash yjore se dielli. Vëzhgimet e zbehjeve koronale kanë sugjeruar praninë e CMEs në këtë yll.
Ekipi kërkimor kreu një studim parametrik që përfshinte 21 simulime të ngjarjeve CME në AB Dor, duke u fokusuar në rajonet me gjerësi të lartë. Zbulimet e tyre treguan se gjysma e ngjarjeve të modeluara rezultuan në CMEs shpërthyese, ndërsa gjysma tjetër çoi në CMEs të kufizuara. Një njohje kritike nga studimi ishte se CMEs të nisura në rajone magnetike të hapura kishin më shumë gjasa të ishin shpërthyese krahasuar me ato që origjinonin në rajone magnetike të mbyllura.
Përveç kësaj, studimi zbuloi se katër CMEs shpërthyese nga rajone të mbyllura kishin energji të lartë magnetike të lirë, duke tejkaluar 300 dekilionë erg. Në përgjithësi, CMEs që ndodhnin në rajonet me fusha të mbyllura shfaqnin energji kinetike më të ulëta sepse një pjesë e energjisë së CME-së përdorej për të kapërcyer tensionin magnetik dhe për të hapur fushën magnetike të mbivendosur.
Rezultatet e studimit ofrojnë njohuri të vlefshme mbi mekanizmat që drejtojnë CMEs në yje si AB Dor. Kërkimi sugjeron se edhe në yje me fusha magnetike të forta mbivendosura, të cilat zakonisht kufizojnë CMEs, CMEs shpërthyese mund të ndodhin ende. Ky gjetje është thelbësor për të kuptuar dinamikën e aktivitetit magnetik yjor dhe ndikimin e mundshëm të CMEs në mjediset përreth, përfshirë çdo planet të mundshëm që rrotullohet rreth tyre.
Studiuesit përfundojnë se puna e tyre ndihmon për të shpjeguar se si CMEs shpërthyese, të tilla si ato të vëzhguara nga Veronig et al. (2021), mund të ndodhin në yje me fusha magnetike të forta. Ky kuptim i përmirësuar i CMEs në yjet e rinj, të ngjashëm me diellin, kontribuon në fushën më të gjerë të astrofizikës, veçanërisht në studimin e aktivitetit yjor dhe implikimeve të tij për sistemet planetare.
Për më shumë informacion të detajuar, studimi mund të gjendet në punimin: K. Markus Strickert et al, “High-latitude coronal mass ejections on the young solar-like star AB Dor,” arXiv (2024). DOI: 10.48550/arxiv.2408.00637. Kjo punë është botuar nën Rrjetin Science X.
