Studiuesit nga Complexity Science Hub dhe Universiteti i Mjekësisë Veterinare në Vjenë kanë analizuar ndërveprimet komplekse të përfshira në zoonoza, të cilat prekin mbi dy miliardë njerëz në të gjithë botën çdo vit. Ata prezantojnë konceptin e një “rrjeti zoonotik,” një përfaqësim të detajuar të marrëdhënieve midis agjentëve zoonotikë, pritësve të tyre, vektorëve, burimeve ushqimore dhe mjedisit.
Studimi “Një kornizë One Health për të eksploruar ndërveprimet zoonotike: një rast studimi” është botuar në Nature Communications.
“Sëmundjet zoonotike, të cilat mund të transmetohen midis kafshëve dhe njerëzve, janë një shqetësim i rëndësishëm për shëndetin publik, dhe studimi ynë thekson rëndësinë e një qasje holistike për të kuptuar dhe menaxhuar këto rreziqe,” thotë epidemiologia dhe studiuesja e CSH, Amélie Desvars-Larrive.
Konteksti i transmetimit
Transmetimi i zoonozave te njerëzit mund të ndodhë përmes kontaktit të drejtpërdrejtë me pështymën, gjakun, urinën ose edhe fekalet e kafshëve të infektuara. Për shembull, një pickim (për rabinë), një gërvishtje (për sëmundjen e gërvishtjes së maces), ose kontakt me lëkurën (për kërpudhat e lëkurës).
Transmetimi indirekt gjithashtu mund të ndodhë përmes pickimeve nga vektorë artropodë—si me virusin e Nilit Perëndimor dhe encefalitin e shkaktuar nga rriqrat—ose përmes kontaktit me objekte të kontaminuara, mjedise ose sipërfaqe.
“Për shembull, ushqimi dhe uji që konsumojmë mund të jenë rrugë të mundshme infeksioni për zoonozat,” shton Desvars-Larrive, gjithashtu profesore e asociuar në Universitetin e Mjekësisë Veterinare në Vjenë (Vetmeduni).
Më shumë se ndërveprimi pritës-patogjen
“Sëmundjet zoonotike shpesh diskutohen në terma të ndërveprimeve pritës-patogjen. Kuptimi i ndërfaqes komplekse kafshë-njeri-mjedis mbetet një sfidë e rëndësishme,” shpjegon epidemiologia.
“Siç theksoi bashkëautorja Anja Joachim, studimi i thjeshtë i pranisë së një paraziti në fekalet e maces, si Toxoplasma, nuk tregon gjithë historinë. A po shikojmë ndërfaqen macë-mjedis, mjedis-njeri, apo macë-njeri? Koncepti i ‘ndërfaqes’ mbeti i paqartë. Kjo na motivoi të zhvillonim një qasje të re ndaj zoonozave dhe ta demonstronim atë përmes një rasti studimi,” shton Desvars-Larrive.
“Ne deshëm të zhvillonim një metodë që heton ndërfaqet ku ndodh shkëmbimi i patogjenëve zoonotikë që qarkullojnë. Kjo shkon përtej ndërveprimeve pritës-patogjen për të marrë në konsideratë burime të tjera infeksioni, si një mjedis i kontaminuar, për shembull një sandbox, ose ushqim i kontaminuar, shpesh i neglizhuar kur modelojmë dinamikën e sëmundjeve zoonotike.”
Të dhëna austriake që përfshijnë gati 50 vjet
Studiuesit fillimisht kryen një kërkim sistematik të literaturës mbi të gjitha ndërveprimet e dokumentuara midis burimeve dhe patogjenëve zoonotikë në Austri midis viteve 1975 dhe 2022. Nga kjo, ata krijuan “rrjetin zoonotik.” Rezultatet e analizës përfundimisht u përgatitën në një pult nga eksperti i vizualizimit të të dhënave të CSH, Liuhuaying Yang.
Ekipi identifikoi gjashtë komunitete të dallueshme të ndarjes së agjentëve zoonotikë në Austri, të ndikuara nga agjentë infektues shumë të lidhur, afërsia me njerëzit dhe aktivitetet njerëzore. Komuniteti që përfshin njerëzit, speciet më të vjetra të zbutura—duke përfshirë qentë, macet, delet, bagëtinë dhe derrat—dhe speciet që janë përshtatur për të jetuar së bashku me njerëzit—për shembull, miu i shtëpisë—ndajnë më shumë agjentë zoonotikë, sipas studimit.
Gjetjet gjithashtu theksojnë rolin e rëndësishëm që disa kafshë, si derri i egër, qeni, maca e shtëpisë, miu i fushës me qafë të verdhë, ose qeni i rakunit, dhe artropodët, veçanërisht rriqrat, luajnë në “ndërmjetësimin” e komuniteteve pritëse.
“Duke ditur cilët aktorë në rrjet janë më ndikues se të tjerët mund të jetë shumë e dobishme në programet e mbikëqyrjes së sëmundjeve zoonotike, për shembull, pasi ata mund të shërbejnë si sinjalizues për monitorimin e qarkullimit të agjentëve zoonotikë,” thotë Desvars-Larrive.
Kjo vizualizim ofron një pamje të plotë të ndërveprimeve zoonotike që ndodhin natyrshëm në Austri dhe ofron njohuri të vlefshme epidemiologjike. Në rrjetin zoonotik në Austri, çdo nyje (rreth) përfaqëson një aktor në rrjetin zoonotik. Krediti: Complexity Science Hub
Një qasje sasiore ndaj One Health
Një sfidë kryesore për komunitetin One Health është kuantifikimi i ndërveprimeve dhe rreziqeve në ndërfaqen njeri-kafshë-mjedis. Qasja One Health njeh që shëndeti i njerëzve, kafshëve shtëpiake dhe të egra, bimëve dhe mjedisit më të gjerë janë të lidhura ngushtë dhe të ndërlidhura.
Duke përdorur një qasje sasiore të bazuar në konceptin One Health dhe strukturat specifike në rrjet, kërkimi konfirmon se, në Austri, përhapja zoonotike ka më shumë gjasa të ndodhë në ndërfaqet njeri-bagëti dhe njeri-ushqim. “Ngrënia e ushqimit të kontaminuar paraqet një rrezik të madh të infeksionit zoonotik tek njerëzit, me Listeria, Salmonella dhe Escherichia që janë agjentët më të raportuar shpesh në studimin tonë,” thotë Desvars-Larrive.
Ndërgjegjësimi publik
“Me hartën tonë interaktive, ne gjithashtu shpresojmë të ngjallim kureshtje dhe të edukojmë,” shton epidemiologia. “Ne të gjithë vijmë në kontakt me patogjenë, por vetëm disa shkaktojnë sëmundje, kështu që nuk duhet të shqetësohemi shumë. Por është ende e rëndësishme të zhvillohet njëfarë ndërgjegjësimi—për shembull, si të parandalojmë ndotjen e kryqëzuar duke pastruar thikën mes ushqimeve.”
“Ose nëse ju ka pickuar një rriqër, duhet të jeni vigjilentë gjatë ditëve ose edhe javëve të ardhshme, pasi rriqrat transmetojnë një gamë të tërë sëmundjesh te njerëzit dhe kafshët, të cilat shpesh janë të vështira për t’u diagnostikuar pasi simptomat mund të mos shfaqen deri disa javë më vonë,” thotë Desvars-Larrive.
