Që nga fundi i Epokës së fundit të Akullnajave, rritja e popullsisë njerëzore nuk ka qenë aspak uniforme, e shënuar në vend të kësaj nga periudha të zgjerimit të shpejtë të ndjekur nga rënie të mprehta. Arsyet pas këtyre luhatjeve mbeten vetëm pjesërisht të kuptuara.
Hulumtimet e mëparshme nga shkencëtarët e CSH, Peter Turchin, Daniel Kondor dhe një ekip ndërkombëtar bashkëpunëtorësh, kanë treguar se konfliktet sociale, në vend të – ose përveç – faktorëve mjedisorë, mund të kenë ndikuar ndjeshëm në këto modele. Tani, ata shtojnë një pjesë tjetër në enigmë.
Luftërat dhe konfliktet jo vetëm që shkaktojnë viktima të drejtpërdrejta, por gjithashtu krijojnë një atmosferë shqetësimi dhe frike. Kjo frikë, duke ndikuar se ku dhe si vendosen njerëzit, mund të kishte ndikuar ndjeshëm në zhvillimin e popullsisë në Evropë, siç tregohet në një studim të botuar në Journal of the Royal Society Interface.
Ikja dhe mbipopullimi
“Globalisht, shkencëtarët kanë studiuar dhe debatuar gjerësisht praninë dhe rolin e konflikteve në parahistori. Megjithatë, vlerësimi i efekteve të tyre, si ato në numrin e popullsisë, është ende i vështirë,” shpjegon Daniel Kondor nga CSH. “Kjo është edhe më e komplikuar nga efektet e mundshme indirekte, si njerëzit që – nga frika – largohen nga shtëpitë e tyre ose shmangin zona të caktuara.”
Këto ndikime indirekte të konfliktit mund të kenë shkaktuar luhatje të konsiderueshme, afatgjata të popullsisë në shoqëritë joshtetërore, si në Evropën neolitike (rreth 7000 pes deri në 3000 pes), sipas gjetjeve të studimit.
“Modeli ynë tregon se frika nga konflikti çoi në rënie të popullsisë në zona potencialisht të rrezikshme. Si rezultat, njerëzit u përqendruan në vende më të sigurta, si majat e kodrave, ku mbipopullimi mund të çonte në vdekshmëri më të lartë dhe fertilitet më të ulët,” shpjegon Kondor.
Përputhet me dëshmitë arkeologjike
Kërcënimi i vazhdueshëm do të pengonte zgjidhjen e pjesës më të madhe të tokës së mbetur. Bashkautori Detlef Gronenborn nga Qendra Leibniz për Arkeologjinë (LEIZA) në Mainz, Gjermani, thotë, “Rezultatet nga studimet e simulimit përputhen mirë me provat empirike nga puna në terren arkeologjike, si për shembull vendi neolitik i vonë i Kapellenberg pranë Frankfurtit, datimi rreth vitit 3700 pes.
“Si atje, ne kemi shumë raste të një braktisjeje të përkohshme të tokës bujqësore të hapur, të lidhur me një tërheqje të grupeve në vende të mirëmbrojtura dhe investime të konsiderueshme në sistemet e mbrojtjes në shkallë të gjerë si muret, pallate dhe kanale.”
“Ky përqendrim i njerëzve në vende specifike, shpesh të mbrojtura mirë mund të kishte çuar në rritjen e pabarazive të pasurisë dhe strukturave politike që justifikonin këto dallime,” shton Peter Turchin nga CSH. “Në atë mënyrë, efektet indirekte të konfliktit mund të kenë luajtur gjithashtu një rol vendimtar në shfaqjen e njësive më të mëdha politike dhe ngritjen e shteteve të hershme.”
Shkenca e kompleksitetit takohet me arkeologjinë
Për të simuluar dinamikën e popullsisë në Evropën neolitike, studiuesit zhvilluan një model llogaritës. Për të testuar modelin, ata përdorën një bazë të dhënash të vendeve arkeologjike, duke analizuar numrin e matjeve të moshës me radiokarbon nga vende dhe periudha të ndryshme kohore, me supozimin se kjo pasqyron shkallën e aktiviteteve njerëzore, dhe kështu, në fund të fundit, numrin e popullsisë.
“Kjo na lejon të shqyrtojmë amplitudat tipike dhe shkallët kohore të rritjes dhe rënies së popullsisë në të gjithë Evropën,” shpjegon Kondor. “Qëllimi ynë ishte që simulimi ynë të pasqyronte këto modele.”
Në të ardhmen, modeli mund të ndihmojë në interpretimin e dëshmive arkeologjike, të tilla si shenjat e mbipopullimit ose modelet e përdorimit të tokës, të cilat nga ana e tyre mund të ofrojnë kontekstin dhe të dhënat e nevojshme për përsosje të mëtejshme të modelimit. Ky është një shembull tipik i bashkëpunimit ndërdisiplinor që CSH synon të nxisë.
“Duke përdorur metoda të shkencës së kompleksitetit, ne zhvillojmë modele matematikore për të analizuar ngritjen dhe rënien e shoqërive komplekse dhe për të identifikuar faktorët e përbashkët,” shpjegon Turchin. Kjo përfshin mbledhjen e sasive të mëdha të të dhënave historike, të menaxhuara në baza të të dhënave të specializuara si Banka e të Dhënave të Historisë Globale Seshat.
“Për tablonë më të plotë të mundshme, bashkëpunimi i drejtpërdrejtë me arkeologët është jashtëzakonisht i rëndësishëm. Ky studim është një shembull i shkëlqyer i potencialit që mund të ketë një bashkëpunim i tillë ndërdisiplinor,” thekson Kondor.
