nga NASA
Re të ngjyrosura me nuanca të kuqe dhe jeshile fluturojnë përmes qiellit të Marsit në një set të ri imazhesh të kapura nga roveri Curiosity i NASA-s, duke përdorur Mastcam-in e tij – syri kryesor i roverit. Të shkrepura për 16 minuta më 17 janar (dita e 4,426-të e Marsit, ose sol i misionit të Curiosity-t), imazhet tregojnë vëzhgimet më të fundit të asaj që quhen re noctilucent (nga latinishtja “shkëlqimi i natës”), ose re të agimit, të tingëlluara me ngjyrë për shkak të shpërndarjes së dritës nga dielli që po perëndon.
Ndonjëherë këto re krijojnë një ylber ngjyrash, duke prodhuar re irideshente, ose “mather-of-pearl”. Ato janë shumë të dobëta për t’u parë gjatë ditës, por bëhen të dukshme vetëm kur re janë mjaft të larta dhe ka rënë mbrëmja.
Retë Martiane janë të bëra nga akull uji, ose—në lartësi më të mëdha dhe temperatura më të ulëta—akull dioksidi karboni. (Atmosfera e Marsit është mbi 95% dioksid karboni.) Këto të fundit janë lloji i vetëm i reve që janë vërejtur në Mars që prodhojnë irideshencë dhe ato mund të shihen në majën e imazheve të reja në një lartësi prej rreth 37 deri në 50 milje (60 deri 80 kilometra).
Ato gjithashtu janë të dukshme si shtylla të bardha që bien përmes atmosferës, duke udhëtuar deri në 31 milje (50 kilometra) mbi sipërfaqen e Marsit përpara se të avullohen për shkak të rritjes së temperaturave. Ajo që duket përkohësisht në fund të imazheve janë re akulli uji që udhëtojnë në drejtim të kundërt rreth 31 milje (50 kilometra) mbi roverin.
**Filmi i reja të agimit të reve**
Re të agimit janë parë për herë të parë në Mars nga misioni Pathfinder i NASA-s në vitin 1997; Curiosity nuk i pa ato deri në vitin 2019, kur ai mori imazhet e tij të para të irideshencës në re. Ky është viti i katërt i Marsit që roveri ka vëzhguar këtë fenomen, që ndodh gjatë vjeshtës së hershme në hemisferën jugore.
Mark Lemmon, një shkencëtar atmosferik në Institutin e Shkencës Hapësinore në Boulder, Kolorado, udhëhoqi një punim që përmbledh dy sezonet e para të vëzhgimeve të reve të agimit të Curiosity, të botuara në fund të vitit të kaluar në *Geophysical Research Letters*.
“Do ta mbaj mend gjithmonë herën e parë që i pashë ato re irideshente dhe isha i sigurt se ishte ndonjë gabim ngjyre”, tha ai. “Tani është bërë aq e parashikueshme sa që mund të planifikojmë imazhet tona përpara; re shfaqen në të njëjtën kohë çdo vit.”
Çdo vëzhgim është një mundësi për të mësuar më shumë rreth madhësisë dhe ritmit të rritjes së grimcave në re të Marsit. Kjo, nga ana tjetër, ofron më shumë informacion për atmosferën e planetit.
**Misteri i reve**
Një mister i madh është se pse re të agimit të bëra nga akulli i dioksidit të karbonit nuk janë vërejtur në vende të tjera të Marsit. Curiosity, i cili u ul në vitin 2012, është në Malin Sharp në Kraterin Gale, vetëm në jug të ekuatorit të Marsit. Pathfinder u ul në Ares Vallis, në veri të ekuatorit. Roveri Perseverance i NASA-s, i vendosur në Kraterin Jezero të hemisferës veriore, nuk ka parë asnjë re të agimit të akullit të dioksidit të karbonit që nga ulja e tij në vitin 2021. Lemmon dhe të tjerët dyshojnë se disa zona të Marsit mund të kenë tendencë të krijojnë ato.
Një burim i mundshëm i reve mund të jenë valët e gravitetit, tha ai, të cilat mund të ftohin atmosferën: “Dioksidi i karbonit nuk pritej të kondensohej në akull këtu, kështu që diçka është duke e ftohur atë në pikën që mund të ndodhë. Por valët e gravitetit të Marsit nuk kuptohen plotësisht dhe nuk jemi të sigurt se çfarë po e shkakton formimin e reve të agimit në një vend dhe jo në një tjetër.”
**Pamja e pjesshme e Mastcam**
Re të reja të agimit janë shfaqur të rrethuara nga një rreth i hapur pjesërisht. Kjo ndodhi për shkak se ato janë marrë duke përdorur një nga kamerat me ngjyra të Mastcam-it: kamera e majtë me gjatësi fokale 34 mm të Mastcam, e cila ka një rrotë filtrash që është bllokuar midis pozicionesh. Ekipa e Curiosity-t në laboratorin e NASA-s në Kaliforni mund të përdorë ende si këtë kamerë ashtu edhe kamerën më të lartë me ngjyra të djathtën me gjatësi fokale 100 mm për imazhe me ngjyra.
Roveri kohët e fundit përfundoi një hetim të një vendi të quajtur kanali Gediz Vallis dhe është në rrugë për në një vend të ri që përfshin blloqe—fissura të formuara nga uji nëntokësor që duken si rrjeta gjigante merimangash kur shihen nga hapësira.
Më së fundmi, Curiosity vizitoi një krater impakti të quajtur “Rustic Canyon,” duke e kapur atë në imazhe dhe duke studiuar përbërjen e gurëve përreth tij. Krateri, 67 këmbë (20 metra) në diametër, është i cekët dhe ka humbur shumë nga buza e tij për shkak të erozionit, duke treguar se ai është krijuar shumë milionë vjet më parë.
Një arsye pse ekipi shkencor i Curiosity-t studion krateret është se procesi i krijimit të kraterëve mund të nxjerrë në pah materiale që mund të kenë ruajtur molekula organike më mirë se guri i ekspozuar në sipërfaqe nga rrezatimi. Këto molekula ofrojnë një dritare në mjedisin e lashtë të Marsit dhe si mund të ketë mbështetur jetë mikrobike miliarda vjet më parë, nëse ka ekzistuar ndonjëherë.
