Qytetet më të vjetra të Amazonës, të ndërtuara 2500 vjet më parë, të zbuluara me ndihmën e hartës lazer

Arkeologët dikur besonin se pylli i lashtë i Amazonës ishte një vend jo mikpritës, i populluar pak nga gjuetarët-mbledhës. Por mbetjet e argjinaturave të mëdha, piramidave dhe rrugëve nga Bolivia në Brazil, të zbuluara në dy dekadat e fundit, dëshmuan përfundimisht se shoqëritë e mëdha dhe komplekse jetonin në Amazon shumë kohë përpara ardhjes së kolonizatorëve evropianë. Tani, ka dëshmi se një shoqëri tjetër njerëzore – më e vjetra deri më tani – ka lënë gjurmë në rajon. Një rrjet i dendur qytetesh të ndërlidhura, tani të fshehura nën pyll në Luginën Upano të Ekuadorit, është zbuluar nga teknologjia e hartës me lazer të quajtur lidar. Vendbanimet, të përshkruara në revistën Science, janë të paktën 2,500 vjet të vjetra, më shumë se 1,000 vjet më të vjetra se çdo shoqëri tjetër e njohur komplekse Amazoniane.

Në Ekuador, tufat e dheut dhe rrugëve të groposura u vunë re për herë të parë mbi dy dekada më parë nga arkeologu Stéphen Rostain. Por në atë kohë, “Nuk isha i sigurt se si përshtateshin të gjitha së bashku,” tha Rostain, një nga studiuesit që prezantoi zbulimin të enjten në revistën Science.

Hartografia e fundit duke përdorur teknologjinë e sensorëve lazer ka treguar se këto vende janë pjesë e një rrjeti të dendur vendbanimesh dhe rrugësh lidhëse, të fshehura në ultësirat e Andeve të pyllëzuara, që shtrihen rreth 1000 vjet.

“Ishte një luginë e humbur qytetesh,” tha Rostain, i cili drejton hetimin në Qendrën Kombëtare të Kërkimit Shkencor të Francës. “Është e pabesueshme”.

Vendbanimet u pushtuan nga njerëzit Upano rreth vitit 500 para Krishtit. dhe 300-600 pas Krishtit – një periudhë afërsisht bashkëkohore me Perandorinë Romake në Evropë, zbuluan studiuesit.

Ndërtesat rezidenciale dhe ceremoniale të ngritura mbi më shumë se 6000 tuma prej dheu u rrethuan nga fusha bujqësore me kanale kullimi. Rrugët më të mëdha ishin 10 metra të gjera dhe shtriheshin në një distancë prej 10-20 km.

Megjithëse është e vështirë të vlerësohet popullsia, vendi ishte shtëpia e të paktën 10,000 banorëve – dhe ndoshta deri në 15,000 ose 30,000 në kulmin e tij, tha arkeologu Antoine Dorison, bashkëautor i studimit në të njëjtin institut francez. Kjo shifër është e krahasueshme me popullsinë e vlerësuar të Londrës në kohën romake, atëherë qyteti më i madh në Britaninë e Madhe.

“Kjo tregon një okupim shumë të dendur dhe një shoqëri jashtëzakonisht të komplikuar,” tha arkeologu Michael Heckenberger nga Universiteti i Floridës, i cili nuk ishte i përfshirë në studim.

José Iriarte, një arkeolog në Universitetin e Exeter-it, tha se do të duhej një sistem i përpunuar i punës së organizuar për të ndërtuar rrugët dhe mijëra tuma dheu.

“Inkasit dhe Majat ndërtuan me gurë, por njerëzit në Amazon zakonisht nuk kishin gur në dispozicion për të ndërtuar me të – ata ndërtonin me baltë. Është ende një punë e madhe,” tha Iriarte, i cili nuk kishte asnjë rol në kërkime.

Amazona konsiderohet shpesh një “shkretëtira e virgjër, ku jetojnë vetëm grupe të vogla njerëzish. Por zbulimet e fundit na kanë treguar se sa komplekse është e kaluara,” tha ai.

Shkencëtarët kanë gjetur gjithashtu kohët e fundit prova të shoqërive komplekse të pyjeve të shiut që i paraprinë kontaktit evropian në pjesë të tjera të Amazonës, duke përfshirë Bolivinë dhe Brazilin.

“Ka pasur gjithmonë një diversitet të jashtëzakonshëm njerëzish dhe vendbanimesh në Amazonë, jo vetëm një mënyrë jetese”, tha Rostain. “Ne vetëm tani po mësojmë më shumë rreth tyre.”