A jeni menduar ndonjëherë nëse gjuha që flisni ndikon në mënyrën se si e shihni botën? Sipas disa studimeve në psikolingvistikë, psikologji njohëse dhe antropologji gjuhësore, duket se po. Gjuhët nuk shërbejnë vetëm për të komunikuar—ato gjithashtu formësojnë perceptimin tonë për botën që na rrethon dhe për veten tonë.
Më shumë se gjysma e popullsisë së botës përdor dy ose më shumë gjuhë në jetën e tyre të përditshme. Pavarësisht nëse kjo është për shkak të arsimit, emigrimit apo familjes, të qenit dygjuhësh ose shumëgjuhësh është gjithnjë e më i zakonshëm në shoqërinë tonë të globalizuar.
Si ndikon njohja e dy ose më shumë gjuhëve në përpunimin e emocioneve?
Kërkimet e fundit sugjerojnë se secila gjuhë mund të bëjë që folësit të perceptojnë realitetin në një mënyrë të ndryshme, dhe njerëzit madje mund të vërejnë një ndryshim tek vetja e tyre kur kalojnë nga një gjuhë në tjetrën.
Studime të tjera kanë treguar se personat dygjuhësh mund të sillen ndryshe në varësi të gjuhës që përdorin. Gjithashtu, njerëzit që bisedojnë me ta i perceptojnë ata ndryshe në varësi të gjuhës që flasin.
Emocionet në gjuhë të ndryshme
Nëse flisni disa gjuhë, ju përpunoni fjalët që përcaktojnë ose përshkruajnë emocionet ndryshe në varësi të faktit nëse përdorni gjuhën amtare (të cilën e mësoni që në fëmijëri dhe dominon mendimin dhe të folurën tuaj) apo gjuhën e dytë (të mësuar qoftë formalisht apo organikisht).
Gjuha amtare ka prirjen të jetë më emocionale se gjuha e dytë—personat dygjuhësh ose shumëgjuhësh përjetojnë intensitet më të madh emocional kur flasin gjuhën e tyre amtare, veçanërisht kur rikujtojnë përvoja që kanë pasur në këtë gjuhë.
Disa studime kanë treguar se njerëzit përshkruajnë kujtimet e fëmijërisë më gjallërisht kur flasin në gjuhën amtare, pasi kjo është gjuha me të cilën ata i emërtojnë dhe i mbajnë mend këto përvoja. Në kontrast, gjuha e dytë ofron një shkallë distance emocionale, duke i lejuar folësit të ndihen më pak të shqetësuar ose të turpëruar në situata komplekse, si kur duhet të shprehin zemërim ose të kërkojnë falje.
Me fjalë të tjera, gjuha amtare perceptohet si një gjuhë më emocionale, ndërsa gjuha e dytë është më pak shprehëse, por më praktike. Kjo do të thotë që shprehja emocionale në gjuhën amtare ndihet më intensivisht, pavarësisht nëse emocioni është pozitiv apo negativ.
**Gjuhë të ndryshme, personalitete të ndryshme?**
Zgjedhja e gjuhës me të cilën komunikojnë personat dygjuhësh ndikon jo vetëm në intensitetin emocional, por edhe në mënyrën si e perceptojnë veten dhe të tjerët. Përdorimi i një gjuhe apo një tjetre mund të ndikojë në ndërtimin e diskursit dhe të zbulojë aspekte kulturore dhe shoqërore specifike për komunitetet gjuhësore ku ata i përkasin.
Në një studim mbi folësit dygjuhësh kinezë dhe anglisht në SHBA, pjesëmarrësit shprehën se ndiheshin më rehat duke shprehur emocionet e tyre në anglisht (gjuha e tyre e dytë), pasi kishte më pak kufizime sociale, por përjetonin intensitet emocional më të madh në mandarinisht (gjuha e tyre amtare).
Gjuha e dytë mund të ofrojë avantazhe kur folësit dëshirojnë të mbajnë një distancë emocionale, si për arsye personale ashtu edhe socio-kulturore. Duke shprehur emocione në një gjuhë më pak të lidhur emocionalisht, njerëzit mund të reduktojnë ndjenjat e turpit, ankthit apo përfshirjes personale. Kjo është veçanërisht e vërtetë nëse gjuha amtare i përket një kulture që vlerëson më shumë kolektivin, që do të thotë se njerëzit janë më pak të prirur për të ndarë ndjenjat.
Niveli i njohjes së gjuhës dhe mjedisi
Niveli i njohjes së një gjuhe të dytë luan gjithashtu një rol të madh. Prindërit preferojnë gjuhën e tyre amtare për të shprehur emocionet kur flasin me fëmijët e tyre—për shembull, kur i qortojnë—nëse kjo është gjuha që dinë më mirë. Megjithatë, nëse ata janë të aftë në një gjuhë të dytë, mund ta përdorin gjithashtu për të shprehur emocionet.
Mjedisi ku është mësuar gjuha e dytë mund të jetë gjithashtu i rëndësishëm. Në rastet kur një gjuhë është mësuar në një kontekst formal ose akademik, në vend të një mënyre më organike, folësit raportojnë më shumë ankth kur komunikojnë publikisht, edhe nëse teknikisht janë të aftë.
**Emocioni, identiteti dhe mësimi i gjuhës**
Përvojat tona jetësore, mosha e përvetësimit të gjuhës dhe konteksti i përdorimit ndikojnë në mënyrën se si i përpunojmë dhe shprehim emocionet në gjuhë të ndryshme. Kuptimi i këtyre dinamikave jo vetëm që pasuron njohuritë tona mbi gjuhën dhe mendjen njerëzore, por gjithashtu ndihmon në përmirësimin e komunikimit ndërkulturor dhe të kuptuarit emocional në një botë gjithnjë e më të larmishme dhe të lidhur.
Implikimet për mësimin e gjuhës së dytë janë gjithashtu të rëndësishme. Sigurimi që nxënësit të ndihen të lumtur dhe të kënaqur me perceptimin e tyre për veten në gjuhën që po mësojnë—domethënë, me identitetin e ndërtuar në atë gjuhë—është thelbësor për t’i ndihmuar ata të ndihen rehat gjatë të folurit.
Qëndrimi i një nxënësi ndaj gjuhës që mëson është vendimtar. Ai ndikon në mënyrën si i vlerësojmë përvojat tona me gjuhën, gjë që nga ana tjetër ndikon në mënyrën si përballojmë sfidat, si e perceptojmë veten dhe si mendojmë se na shohin të tjerët. Sa më pozitiv të jetë ky qëndrim, aq më e madhe është kënaqësia në proces dhe lidhja emocionale me gjuhën. Rezultati do të jetë një identitet më i fortë në gjuhën e re, që përkthehet në një mësim më të thellë dhe më efektiv.
