NASA vendosi të shtunën se është tepër e rrezikshme të kthehen dy astronautët në Tokë me kapsulën e re problematike të Boeing dhe ata do të duhet të presin deri vitin e ardhshëm për të udhëtuar me SpaceX. Ajo që duhet të ishte një fluturim provë njëjavore për çiftin, tani do të zgjasë më shumë se tetë muaj.
Pilotët me përvojë kanë mbetur të bllokuar në Stacionin Ndërkombëtar të Hapësirës që nga fillimi i qershorit. Një sërë dështimesh të bezdisshme të shtytësve dhe rrjedhjeve të heliumit në kapsulën e re u prishën udhëtimin e tyre drejt stacionit hapësinor dhe përfunduan në një fazë pritjeje ndërsa inxhinierët kryenin teste dhe debatonin se çfarë të bënin për fluturimin e kthimit.
Pas gati tre muajsh, vendimi përfundimtar u mor nga nivelet më të larta të NASA-s të shtunën. Butch Wilmore dhe Suni Williams do të kthehen në një kapsulë të SpaceX në shkurt. Kapsula bosh Starliner do të shkëputet në fillim të shtatorit dhe do të përpiqet të kthehet automatikisht me një ulje në shkretëtirën e New Mexico.
Si pilotë testues të Starliner-it, çifti duhej të mbikëqyrte këtë segment të fundit kritik të udhëtimit.
“Një fluturim testues nga natyra nuk është as i sigurt as rutinë,” tha Administratori i NASA-s, Bill Nelson. Vendimi “është rezultat i një angazhimi për sigurinë.”
Nelson tha se mësimet e nxjerra nga dy aksidentet e anijeve hapësinore të NASA-s luajtën një rol. Këtë herë, ai theksoi, dialogu i hapur u inkurajua në vend që të shtypej.
“Kjo nuk ka qenë një vendim i lehtë, por është absolutisht i duhuri,” shtoi Jim Free, administratori i asociuar i NASA-s.
Ky ishte një goditje për Boeing, duke shtuar shqetësimet për sigurinë që po ndjekin kompaninë edhe në sektorin e avionëve. Boeing kishte shpresuar që fluturimi i parë i ekuipazhit të Starliner të ringjallte programin problematik të anijes kozmike pas viteve të vonesave dhe kostove në rritje. Kompania kishte këmbëngulur se Starliner ishte i sigurt bazuar në të gjitha testet e fundit të shtytësve, si në hapësirë ashtu edhe në tokë.
Boeing nuk mori pjesë në konferencën për shtyp të NASA-s të shtunën, por lëshoi një deklaratë: “Boeing vazhdon të fokusohet, para së gjithash, në sigurinë e ekuipazhit dhe anijes kozmike.” Kompania tha se po përgatit anijen për “një kthim të sigurt dhe të suksesshëm.”
Inxhinieri i lartë i Rand Corp., Jan Osburg, i cili është specialist në hapësirë dhe mbrojtje, tha se NASA bëri zgjedhjen e duhur. “Por SHBA-ja mbetet me njolla në fytyrë për shkak të problemeve të dizajnit të Starliner që duhet të ishin kapur më herët.”
Wilmore, 61, dhe Williams, 58, janë të dy kapitenë të dalë në pension nga Marina me përvojë të mëparshme në fluturimet e gjata hapësinore. Para nisjes së tyre më 5 qershor nga Cape Canaveral, Wilmore dhe Williams thanë se familjet e tyre e pranuan pasigurinë dhe stresin e karrierave të tyre profesionale dekada më parë.
Gjatë konferencës së tyre të vetme orbitale për shtyp muajin e kaluar, astronautët thanë se kishin besim në testimet e shtytësve që po kryheshin. Ata nuk kishin ankesa, shtuan ata, dhe e shijuan të kontribuonin në punën në stacionin hapësinor.
Gruaja e Wilmore, Deanna, ishte po aq stoike në një intervistë më herët këtë muaj me WVLT-TV në Knoxville, Tennessee, shteti i tyre i lindjes. Ajo ishte e përgatitur tashmë për një vonesë: “Ti thjesht duhet të rrjedhësh me të.”
Drejtori i operacioneve të fluturimit, Norm Knight, tha se foli me astronautët të shtunën dhe ata e mbështesin plotësisht vendimin për të shtyrë kthimin e tyre.
Opsionet ishin të pakta.
Kapsula SpaceX e ankoruar aktualisht në stacionin hapësinor është e rezervuar për katër banorët që kanë qenë atje që nga marsi. Ata do të kthehen në fund të shtatorit, qëndrimi i tyre rutinë gjashtë-mujor u zgjat një muaj nga dilema e Starliner. NASA tha se do të ishte e pasigurt të shtoheshin edhe dy në kapsulë, përveç në një emergjencë.
Kapsula ruse Soyuz e ankoruar është edhe më e ngushtë, e aftë për të transportuar vetëm tre persona — dy prej tyre rusë që përfundojnë një qëndrim njëvjeçar.
Kështu që Wilmore dhe Williams do të presin për fluturimin e ardhshëm të taksit të SpaceX. Ajo pritet të nisë në fund të shtatorit me dy astronautë në vend të katërve të zakonshëm. NASA po i tërheq dy astronautë për të bërë vend për Wilmore dhe Williams në fluturimin e kthimit në fund të shkurtit.
NASA tha se nuk iu dha ndonjë konsideratë serioze kërkesës për një shpëtim të shpejtë të pavarur nga SpaceX. Vitin e kaluar, Agjencia Hapësinore Ruse u detyrua të dërgonte shpejt një kapsulë zëvendësuese Soyuz për tre burra të cilëve iu dëmtua anija origjinale nga mbeturinat hapësinore. Ndërrimi e shtyu misionin e tyre gjashtë-mujor në më shumë se një vit.
Ish-astronauti kanadez Chris Hadfield e përshëndeti vendimin përmes X: “Është më mirë të gabosh në anën e kujdesit për jetët e astronautëve.” Misionet e gjata janë “ajo për të cilën astronautët punojnë tërë karrierën e tyre. Do ta bëja në çast!”
Problemet e Starliner filluan shumë kohë përpara fluturimit të tij të fundit.
Një softuer i gabuar dështoi në fluturimin e parë të provës pa ekuipazh në 2019, duke kërkuar një përsëritje në 2022. Më pas u shfaqën probleme të parashutave dhe të tjera, përfshirë një rrjedhje heliumi në sistemin e shtytjes së kapsulës që anuloi një përpjekje lëshimi në maj. Rrjedhja përfundimisht u vlerësua se ishte e izoluar dhe mjaft e vogël për të mos paraqitur ndonjë shqetësim. Por më shumë rrjedhje dolën pas nisjes dhe pesë shtytës gjithashtu dështuan.
Të gjithë përveç njërit nga këto shtytës të vegjël u rindezën në fluturim. Por inxhinierët mbetën të habitur nga testet në tokë që treguan një vulë shtytëse që fryhej dhe bllokonte një linjë shtytjeje. Ata spekuluan se vulat në orbitë mund të jenë zgjeruar dhe më pas janë rikthyer në madhësinë e tyre normale. Zyrtarët thanë se rezultatet shënuan pikën e kthesës, ndërsa shqetësimet e tyre u rritën.
Me gjithë pasigurinë rreth mënyrës se si mund të performonin shtytësit, “Kishte shumë rrezik për ekuipazhin,” tha Steve Stich, menaxher i programit të ekuipazhit komercial të NASA-s për gazetarët.
Këto 28 shtytës janë jetike. Përveç nevojës për takimin me stacionin hapësinor, ato mbajnë kapsulën të drejtuar në drejtimin e duhur në fund të fluturimit, ndërsa motorët më të mëdhenj e drejtojnë anijen nga orbita. Një hyrje e shtrembër mund të rezultojë në katastrofë.
Me katastrofën e Columbia ende të freskët në mendjet e shumë njerëzve — anija hapësinore u shpërbë gjatë hyrjes në atmosferë në 2003, duke vrarë të shtatë njerëzit në bord — NASA bëri një përpjekje të veçantë për të përqafuar debatin e hapur mbi aftësinë e kthimit të Starliner.
Pavarësisht vendimit të së shtunës, NASA nuk po heq dorë nga Boeing. Nelson tha se është “100%” i sigurt se Starliner do të fluturojë përsëri.
NASA hyri në programin e saj të ekuipazhit komercial një dekadë më parë duke dëshiruar që dy kompani amerikane konkurruese të transportonin astronautët në epokën pas anijes hapësinore. Boeing fitoi kontratën më të madhe: më shumë se 4 miliardë dollarë, krahasuar me 2.6 miliardë dollarë të SpaceX.
Me dërgesat e furnizimeve në stacionin hapësinor tashmë të realizuara, SpaceX realizoi me sukses fluturimin e parë të astronautëve nga nëntë gjithsej në vitin 2020, ndërsa Boeing ngeci në defekte dizajni që e kthyen kompaninë pas me më shumë se 1 miliard dollarë. Zyrtarët e NASA-s ende mbajnë shpresa se problemet e Starliner mund të korrigjohen në kohë për një tjetër fluturim me ekuipazh brenda një viti.
