Në filmin e vitit 1997 “Contact,” i përshtatur nga romani i vitit 1985 i Carl Sagan, personazhi kryesor, shkencëtarja Ellie Arroway (luajtur nga aktorja Jodie Foster), merr një udhëtim përmes një vrime krimbi të ndërtuar nga alienët për në yllin Vega. Ajo del brenda një stuhie dëbore me mbeturina që rrethojnë yllin—por planetët e dukshëm mungojnë.
Duket se krijuesit e filmit e kanë paraqitur saktë.
Një ekip astronomësh nga Universiteti i Arizonës, Tucson, përdorën teleskopët hapësinorë Hubble dhe James Webb të NASA-s për një vëzhgim të paprecedentë të diskut me mbeturina, me diametër gati 100 miliardë milje, që rrethon Vega-n.
“Mes teleskopëve Hubble dhe Webb, ju merrni një pamje shumë të qartë të Vega-s. Është një sistem misterioz sepse nuk është si diskët e tjerë rreth yjeve që kemi parë,” tha Andras Gáspár nga Universiteti i Arizonës, anëtar i ekipit të kërkimit. “Diski i Vega-s është i lëmuar, tepër i lëmuar.”
Befasia e madhe për ekipin kërkimor është se nuk ka prova të dukshme për një ose më shumë planetë të mëdhenj që “pastrojnë” diskun nga brenda jashtë, si traktora të borës. “Kjo na bën të rimendojmë gamën dhe larmishmërinë mes sistemeve ekzoplanetare,” tha Kate Su nga Universiteti i Arizonës, autorja kryesore e artikullit që paraqet zbulimet e Webb-it.
Webb-i sheh shkëlqimin infra të kuq të një disku me grimca me madhësinë e rërës që rrotullohen përreth yllit të nxehtë me dritë blu-të bardhë, i cili është 40 herë më i ndritshëm se dielli ynë. Hubble-i kap një halo të jashtëm të këtij disku, me grimca që nuk janë më të mëdha se një tym i imët që reflekton dritën e yllit.
Shpërndarja e pluhurit në diskun e mbeturinave të Vega-s është e shtresuar për shkak se presioni i dritës së yllit shtyn grimcat më të vogla më larg më shpejt se ato më të mëdha. “Lloje të ndryshme të fizikës do të vendosin grimcat e madhësive të ndryshme në vende të ndryshme,” tha Schuyler Wolff nga ekipi i Universitetit të Arizonës, autori kryesor i artikullit që paraqet zbulimet e Hubble-it. “Fakti që po shohim madhësi të ndryshme grimcash të rregulluara mund të na ndihmojë të kuptojmë dinamikat themelore në diskët rreth yjeve.”Diski i Vega-s ka një hendek të lehtë, rreth 60 AU (njësi astronomike) larg nga ylli (dy herë distanca e Neptunit nga dielli), por përndryshe është shumë i lëmuar deri në momentin kur humbet në dritën verbuese të yllit. Kjo tregon se nuk ka planetë të paktën deri në masën e Neptunit që rrotullohen në orbita të mëdha, si në sistemin tonë diellor, thonë studiuesit.
“Po shohim në detaje sa shumë larmishmëri ka mes diskëve rreth yjeve dhe si kjo larmishmëri lidhet me sistemet planetare. Po mësojmë shumë rreth sistemeve planetare—edhe kur nuk mund të shohim se çfarë mund të jenë planetët e fshehur,” shtoi Su. “Ka ende shumë të panjohura në procesin e formimit të planetëve dhe mendoj se këto vëzhgime të reja të Vega-s do të ndihmojnë në kufizimin e modeleve të formimit të planetëve.”
