Meteoritët – shkëmbinj nga hapësira që bien në Tokë – kanë bombarduar planetin tonë që nga lindja e tij rreth 4.5 miliardë vjet më parë e deri më sot, më shpesh duke shkaktuar pak dëme, por ndonjëherë duke shkaktuar kataklizma. Por nga vijnë saktësisht këta gurë hapësinorë? Hulumtimi i ri i marrë nga Reuters jep përgjigjen.
Duke studiuar përbërjen e meteoritëve që kanë zbritur në Tokë me kalimin e kohës, si dhe asteroidët që popullojnë sistemin tonë diellor, astronomët kanë përcaktuar se afërsisht 70% e ndikimeve të njohura të meteoritëve kanë ardhur nga vetëm tre grupe asteroidësh të brezit kryesor sistem, i vendosur midis Marsit dhe Jupiterit.
Në tre studime të ndryshme, studiuesit kanë arritur të përcaktojnë origjinën e shumicës së dhjetëra mijëra meteoritëve të njohur që kanë rënë në Tokë.
Si pjesë e hulumtimit, astronomët kryen simulime numerike që i lejuan ata të modelonin formimin dhe evolucionin e familjeve të asteroideve që rrotullohen rreth Diellit në rripin kryesor të asteroidëve.
“Është një grup asteroidësh që kanë orbita të ngjashme sepse ishin fragmente të krijuara gjatë një përplasjeje midis dy asteroidëve,” tha astronomi Miroslav Broz, nga Universiteti i Charles në Pragë, autori kryesor i dy studimeve të botuara në revistat Nature dhe Astronomy dhe Astrofizika.
Përplasjet midis elementeve të brezit kryesor të asteroideve prodhojnë fragmente shkëmbi që fluturojnë rastësisht nëpër hapësirë dhe disa prej tyre përfundimisht zbarkojnë në Tokë.
“Megjithëse dihen mbi 70,000 meteoritë, vetëm 6% janë identifikuar qartë, pas analizave të përbërjes, si të ardhur nga Hëna, Marsi ose Vesta, një nga asteroidët më të mëdhenj në brezin asteroid. Origjina e meteoritëve të tjerë mbeti e paidentifikuar”, tha astronomi Michaël Marsset, nga Observatori Jugor Evropian, i vendosur në Kili, autori kryesor i një prej dy studimeve të botuara në revistën Nature.
Familja e asteroidëve Massalia, e formuar rreth 40 milionë vjet më parë, është përgjegjëse për një klasë meteorësh të quajtur kondrite të tipit L, të cilët përbëjnë 37 për qind të meteoritëve të njohur që kanë arritur në Tokë, zbuloi hulumtimi. Familja Karin, e formuar 5.8 milion vjet më parë, si dhe familja Koronis, e formuar 7.6 milion vjet më parë, janë origjina e një klase meteorësh të quajtur kondrite të tipit H, të cilët përbëjnë 33% të meteoritëve të njohur të mbërritur në Tokë. tregohet edhe në studim.
Një tjetër 8% e meteoritëve që mbërrijnë në Tokë vijnë nga familjet e asteroideve Flora dhe Nysa, nga brezi kryesor i asteroidëve, tregon gjithashtu studimi. Gjithashtu, rreth 6% e meteoritëve vijnë nga Vesta, sipas hulumtimit. Hulumtimet e mëparshme kanë treguar se më pak se 1% e meteoritëve vijnë nga Marsi ose Hëna.
Shkencëtarët janë ende duke hetuar burimin e 15% të mbetur të meteoritëve të njohur.
Shkëmbinjtë hapësinorë kanë luajtur një rol në formësimin e drejtimit të jetës në Tokë.
Hulumtimi i ri nuk shqyrtoi origjinën e meteorit që goditi Tokën 66 milionë vjet më parë, përplasja që zhduku dinosaurët, me përjashtim të pasardhësve të tyre të shpendëve, të cilët lejuan që gjitarët të bëheshin dominues. Një studim tjetër i botuar në gusht zbuloi se ky objekt u formua përtej Jupiterit dhe ka të ngjarë të migroi nga brenda për t’u bërë pjesë e rripit kryesor të asteroideve përpara se të hidhej drejt Tokës, ndoshta pas një përplasjeje.
Siç tregoi ndikimi që vrau dinosaurët, një asteroid i madh mund të përbëjë një kërcënim vdekjeprurës për jetën në Tokë. Në vitin 2022, sonda DART e NASA-s u përplas me asteroidin Dimorphos si pjesë e një misioni mbrojtës planetar që tregoi se një anije kozmike mund të ndryshojë trajektoren e një objekti kozmik mjaftueshëm për ta mbajtur Tokën të sigurt.
Disa nga meteoritët që kanë zbritur në Tokë mund të japin të dhëna për historinë e hershme të sistemit tonë diellor. Këto janë mbetje primitive nga një kohë përpara se planetët të formoheshin në një disk të madh materies – të quajtur një disk protoplanetar – që rrotullohej rreth një dielli të sapoformuar.
“Kondritët janë meteoritë primitivë që kanë ruajtur kryesisht përbërjen e tyre origjinale që nga formimi i tyre në protodiskun tonë planetar,” tha Marsset.
