Rreth dy milionë vjet më parë, Toka përjetoi ndryshime të rëndësishme klimatike, me mjedisin e saj që përfshinte paraardhësit e hershëm të njeriut, tigrat me dhëmbë shpate, mastodontët dhe brejtës të mëdhenj. Kjo periudhë gjithashtu pa disa epoka akullnajore deri rreth 12,000 vjet më parë. Teoritë tradicionale i atribuojnë këto epoka akullnajore faktorëve si pjerrësia dhe rotacioni i Tokës, pllakave tektonike në lëvizje, aktivitetit vullkanik dhe niveleve të dioksidit të karbonit në atmosferë. Megjithatë, një studim i ri sugjeron një faktor shtesë: pozicioni i diellit në galaktikë.
Astrofizikantja Merav Opher dhe ekipi i saj në Universitetin e Bostonit, në një artikull të botuar në Nature Astronomy, propozojnë që rreth dy milionë vjet më parë, sistemi diellor hasi një re të dendur ndëryjore. Kjo re mund të ketë ndërhyrë me heliosferën, mburojën mbrojtëse plazmatike të diellit të formuar nga era diellore, e cila shtrihet përtej Plutonit dhe mbron planetët nga rrezatimi i dëmshëm kozmik dhe rrezet galaktike.
Hulumtimi i Opher tregon se kjo re e dendur e kompresoi heliosferën, duke vendosur potencialisht Tokën dhe planetët e tjerë jashtë ndikimit të saj mbrojtës. Kjo ekspozim do të kishte lejuar që rrezatimi kozmik dhe grimcat radioaktive nga mediumi ndëryjor të arrinin Tokën, çka mund të ketë ndikuar në klimën e planetit.
Për të hetuar këtë hipotezë, Opher dhe kolegët e saj përdorën modele të sofistikuara kompjuterike për të rikonstruktuar pozicionin e sistemit diellor dy milionë vjet më parë. Ata u fokusuan në Shiritin Lokal të Reve të Ftohta, një seri reve të mëdha, të dendura, të pasura me hidrogjen. Simulimet e tyre treguan se njëra nga këto re, Reja e Ftohtë Lokale Lynx, mund të ketë përplasur me heliosferën.
Provat gjeologjike mbështesin këtë teori. Nivele të rritura të izotopeve radioaktive, si hekuri-60 (60Fe) dhe plutonium-244 (244Pu), janë gjetur në sedimentet oqeanike, mostrat hënore, dëborën antarktike dhe bërthamat e akullit nga ajo epokë. Këto izotope janë mbetje të supernovave dhe zakonisht filtrohen nga heliosfera. Koha e këtyre rritjeve izotopike përputhet me regjistrimet e një periudhe ftohjeje në Tokë, duke sugjeruar një lidhje të mundshme midis përplasjes kozmike dhe ndryshimeve klimatike.
Studimi thekson se ndërsa heliosfera zakonisht mbron Tokën nga rrezatimi kozmik, kompresimi i saj nga një re e dendur ndëryjore mund të ekspozonte planetin ndaj grimcave të dëmshme, duke ndikuar në klimën e tij. Ky hulumtim hap perspektiva të reja mbi mënyrën se si lëvizja e diellit përmes galaktikës ndikon në mjedisin e Tokës dhe evolucionin e jetës.
Ekipi i Opher në Qendrën SHIELD (Solar wind with Hydrogen Ion Exchange and Large-scale Dynamics) DRIVE Science po punon tani për të gjurmuar rrugën e diellit edhe më tej në kohë, me ndihmën e të dhënave nga misioni Gaia i Agjencisë Evropiane të Hapësirës, i cili po harton galaktikën në 3D dhe po ndjek lëvizjen e yjeve. Ata synojnë të kuptojnë më mirë ndikimet afatgjata të ngjarjeve kozmike në klimën dhe mjedisin rrezatues të Tokës.
Në përmbledhje, studimi nga Opher dhe kolegët e saj sugjeron se rreth dy milionë vjet më parë, klima e Tokës mund të ketë qenë ndikuar ndjeshëm nga një re e dendur ndëryjore që kompresoi heliosferën, duke ekspozuar planetin ndaj rrezatimit kozmik të rritur. Ky zbulim zgjeron kuptimin tonë se si forcat jashtë tokës mund të formojnë historinë e Tokës dhe zhvillimin e jetës.
Më shumë informacione: A possible direct exposure of the Earth to the cold dense interstellar medium 2–3 Myr ago, Nature Astronomy (2024). DOI: 10.1038/s41550-024-02279-8
Zhurnali ku u botua: Nature Astronomy
