nga Universiteti i Kiotos
Imazh mikroskopik i ngjyrosur i depozitës së karbonatit të natriumit në mostrën e Ryugut. Kredia: KyotoU/Toru Matsumoto
Asteriodet që orbitërojnë pranë Tokës na shkaktojnë herë pas here ankth për shkak të mundësisë, sado të vogël, të një përplasjeje. Por afërsia e tyre gjithashtu na ofron mundësi të shumta për të mësuar më shumë rreth universit. Ryugu, një asteroid me një diametër prej 900 metrash në brezin Apollo, së fundmi ka treguar se është i dobishëm në kërkimin tonë për gjurmët e pararendësve të jetës diku tjetër në sistemin tonë diellor.
Një ekip kërkuesish nga Universiteti i Kiotos kanë gjetur prova të mineraleve të kripës në mostrat e rikuperuara nga Ryugu gjatë fazës fillestare të misionit Hayabusa2 të Japonisë. Zbulimi i këtyre depozitave, që përmbajnë karbonat natriumi, halit dhe sulfate natriumi, sugjeron se dikur ka ekzistuar ujë i kripur në trupin prind të Ryugut.
Para se të shqyrtonin mostrat, ekipi priste që grimcat e kthyer nga asteroidi të përmbanin substanca që zakonisht nuk gjenden në meteoritë. Ata parashikuan se këto mund të ishin materiale shumë të tretshme në ujë, që reagojnë lehtësisht me lagështinë e atmosferës së Tokës dhe janë të vështira për t’u zbuluar nëse nuk analizohen në gjendjen e tyre të paprekur siç janë ruajtur në vakumin e hapësirës.
“Trajtimi i kujdesshëm na lejoi të identifikonim mineralet e brishta të kripës, duke na ofruar një pasqyrë unike mbi historinë kimike të Ryugut,” thotë studiuesi korrespondent Toru Matsumoto.
Ekspertët besojnë se asteroidi dikur ishte pjesë e një trupi prind shumë më të madh që ekzistonte rreth 4.5 miliardë vjet më parë, menjëherë pas formimit të sistemit diellor. Ky trup prind do të ishte ngrohur nga shpërbërja radioaktive, duke krijuar një mjedis me ujë të nxehtë nën 100°C. Megjithëse Ryugu dhe grimcat e tij nuk përmbanin asnjë lagështi, mbeten ende pyetje mbi mënyrën se si është humbur ky ujë.
“Këto kristale na tregojnë se si u zhduk uji i lëngshëm nga trupi prind i Ryugut,” thotë Matsumoto. Kristalet e kripës treten lehtësisht në ujë, duke sugjeruar se ato mund të kenë precipituar vetëm në ujë shumë të kripur dhe në kushte me sasi të kufizuar uji të lëngshëm.
“Ne hipotezuam se ndërsa çarjet e ekspozuan ujin e kripur ndaj hapësirës ose ndërsa trupi prind u ftoh, ky ujë ose mund të jetë avulluar ose ngrirë,” shpjegon Matsumoto. “Mineralet e kripës që kemi zbuluar janë mbetjet e kristalizuara të atij uji.”
Këto depozita mund të jenë vendimtare për të krahasuar ujin e zhvilluar në planetin xhuxh Ceres—që ndodhet në Brezin e Asteroideve—dhe hënat e Jupiterit dhe Saturnit, pasi studiuesit besojnë se këto trupa të akullt fshehin oqeane ose rezervuarë ujorë nën sipërfaqe. Ata presin që karbonati i natriumit dhe haliti të gjenden në depozitat sipërfaqësore të Ceresit, në gejzerët ujorë të satelitit të Saturnit, Enceladusit, dhe në sipërfaqet e satelitëve të Jupiterit, Europës dhe Ganimedit.
Meqenëse prodhimi i kripës lidhet ngushtë me kushtet gjeologjike dhe kiminë e ujërave të kripura në këto trupa ujore, zbulimi i kripërave të natriumit në mostrat e Ryugut ofron njohuri të reja për rolin që uji ka luajtur në zhvillimin e planetëve dhe hënave në sistemin e jashtëm diellor.
Më shumë informacion: Toru Matsumoto et al., *Sodium carbonates on Ryugu as evidence of highly saline water in the outer Solar System*, Nature Astronomy (2024). DOI: 10.1038/s41550-024-02418-1
