Planeti Mars ka zbuluar edhe një nga sekretet e tij: akulli i ngrirë është zbuluar në majat e vullkaneve të tij gjigante, një zbulim i papritur që do t’i lejojë shkencëtarët të kuptojnë më mirë ciklin e ujit në “Planetin e Kuq”, një fenomen i rëndësishëm për misionet e ardhshme të eksplorimit, informon AFP.
Një skenë e paprecedentë është kapur rastësisht nga orbita marsiane nga sonda Trace Gas Orbiter (TGO) e Agjencisë Hapësinore Evropiane (ESA), në rajonin e domit Tharsis, i vendosur afër ekuatorit të planetit Mars, saktëson një studim i publikuar në revistën Nature Geosciences.
Është një rajon i gjerë dhe i lartë, me një diametër prej rreth 5,000 kilometrash, që strehon vullkane të mëdha, të cilat janë shuar para disa milionë vjetësh. Midis tyre është Olympus Mons, vullkani më i madh në Sistemin Diellor, që ka një lartësi prej 22 kilometrash – tre herë më i lartë se Everest.
Askush nuk priste të gjente akull të ngrirë në atë vend. “Ne mendonim se ishte e pamundur rreth ekuatorit të Marsit”, tha Adomas Valantinas, autori kryesor i studimit dhe studiuesi që qëndron pas zbulimit.
Një ndriçim i fortë dhe një presion atmosferik shumë i ulët “mbajnë temperaturat në një nivel të lartë në majat e vullkaneve, ashtu si në sipërfaqen e planetit”, detajoi ky studiues nga Universiteti Brown në Shtetet e Bashkuara, cituar në një deklaratë të publikuar nga ESA.
Në rajonin Tharsis, temperaturat mund të bien shumë – deri në -130°C gjatë natës -, por ato nuk varen nga lartësia, “ndryshe nga ajo që ndodh në Tokë, ku ne presim të shohim maja të mbuluara me akull”, shtoi ai.
Për më tepër, atmosfera e ekuatorit marsian ka një përmbajtje veçanërisht të ulët të ujit, gjë që e bën të vështirë kondensimin. “Sonda të tjera kanë vëzhguar akull të ngrirë, por në rajone më të lagështa, veçanërisht në fushat e veriut”, tha Frederic Schmidt, profesor në Universitetin Paris-Saclay, një nga bashkautorët e studimit.
Trashësia e një fije floku
Zbulimi është bërë, pra, rastësisht. Sonda TGO, që orbiton planetin Mars që nga viti 2018, ka avantazhin e mundësisë për të vëzhguar sipërfaqen e tij në të gjitha orët e ditës, zbuloi ky planetolog i specializuar në studimin e akujve në Sistemin Diellor.
Sonda arriti të marrë imazhe në momentin e shfaqjes së rrezeve të para të diellit. “Ne pamë aty një depozitë të shndritshme dhe të kaltër, me një teksturë të veçantë që e shohim vetëm në orët e para të mëngjesit dhe vetëm në stinët e ftohta”, shpjegoi ai.
Ishte e nevojshme një sy i mprehtë për të parë atë depozitë akulli aq të hollë – të trashësisë së një fije floku -, dhe fenomeni është i shkurtër. Por sasia e akullit të ngrirë, e pranishme në majat e katër vullkaneve (Olympus Mons, Ascraeus Mons, Arsia Mons dhe Ceraunius Tholus) përfaqëson “150,000 tonë ujë që qarkullojnë midis sipërfaqes dhe atmosferës çdo ditë, duke përfaqësuar ekuivalentin e 60 pishinave olimpike”, detajoi ESA.
Si mund të shpjegohet fenomeni? Autorët e studimit sugjerojnë ekzistencën e një mikroklime të brendshme në kalderat e vullkaneve, krateret e tyre të mëdha rrethore. Erërat ngjiten në shpatet e maleve, “duke sjellë ajrin relativisht të lagësht pranë sipërfaqes së planetit në lartësi më të mëdha, ku kondensohet dhe depozitohet në formë akulli të ngrirë”, tha Nicolas Thomas, një tjetër bashkautor i studimit.
“Ne vëzhgojmë këtë fenomen në Tokë dhe në rajone të tjera të Marsit”, shtoi Nicolas Thomas, koordinatori kryesor i Sistemit të imazheve me ngjyra dhe stereoskopike të sipërfaqeve (CaSSIS) brenda sondës TGO.
Modelimi kompjuterik i procesit të formimit të akullit të ngrirë duhet të lejojë një kuptim më të mirë të ciklit të ujit – dinamika e tij e lëvizjes midis sipërfaqes, atmosferës, ekuatorit dhe poleve -, “një nga sekretet më të ruajtura mirë” të “Planetit të Kuq”, sipas ESA.
Ky cikël përfaqëson një hap të rëndësishëm për eksplorimet e ardhshme njerëzore dhe robotike. “Ne mund të rikuperojmë ujin nga akulli i ngrirë për konsum njerëzor dhe të lansojmë raketa nga Marsi duke ndarë molekulat e oksigjenit dhe hidrogjenit”, parashikon profesori Schmidt.
Mundësia e hartografimit të ujit në sipërfaqen marsiane – që aktualisht ekziston vetëm në formë avujsh dhe akulli – është, në fund të fundit, thelbësore edhe për zbulimin e gjurmëve të jetës, shfaqja e të cilave do të kishte qenë e mundur falë pranisë së ujit të lëngshëm në planetin Mars para 3 – 3.5 miliardë vjetësh.
