Kometat e errëta fluturojnë nëpër hapësirë, por ndryshe nga kometat, ato nuk kanë bishta pluhuri. Krediti: Adina Feinstein dhe Observatori i Tokës i NASA-s
Uji që përbën oqeanet ka luajtur një rol kyç në zhvillimin e jetës në Tokë. Megjithatë, shkencëtarët ende nuk e dinë se nga erdhi uji këtu në Tokë në radhë të parë.
Një ide kryesore është se shkëmbinjtë kozmikë si kometat dhe asteroidët i dhanë ujë Tokës përmes impakteve. Si një shkencëtar planetar, unë jam kurioz për llojet e objekteve kozmike që mund të kenë çuar në formimin e oqeaneve. Gjatë disa viteve të fundit, kam studiuar një lloj objekti që e quajta kometë e errët—e cila mund të jetë fajtori. Në një studim të ri që unë dhe kolegët e mi botuam në dhjetor 2024, zbuluam dy klasa të këtyre kometave të fshehura.
Çfarë është një kometë?
Sistemi diellor është plot me objekte të vogla si kometat dhe asteroidët. Këta shkëmbinj kozmikë ishin ndihmës të rëndësishëm në ndërtimin e planetëve në sistemin diellor të hershëm, ndërsa mbetjet që kanë mbetur janë kometat dhe asteroidët që shihen sot.
Këta objekte janë gjithashtu mundësi për transportimin e materialeve nëpër sistemin diellor. Këta botë të vogla mund të përmbajnë gjëra si mbetje, akull dhe materiale organike ndërsa fluturojnë nëpër hapësirë. Kjo është arsyeja pse kërkuesit i shohin ata si kandidatë të mundshëm për të dërguar akuj si uji dhe dioksidi i karbonit në Tokë gjatë periudhës kur ajo po formohej.
Tradicionalisht, dallimi midis kometave dhe asteroidëve është se kometat kanë bishta kometash të bukur. Këto bishta formohen sepse kometat kanë akull në to, ndërsa asteroidët supozohet se nuk kanë.
Kur një kometë afron diellin, këto akuj ngrohen dhe sublimohen, që do të thotë se ato kalojnë nga akulli në gaz. Gazi ngrohet për shkak të dritës së diellit dhe më pas shfryhet nga sipërfaqja e kometës në një proces të quajtur “dalje nga gazrat”. Ky dalje i gazit sjell me vete mbetje dhe grupe të vogla pluhuri, të cilat pasqyrojnë dritën e diellit.
Nga ana tjetër, asteroidët nuk kanë bishta kometash. Ata supozohet se janë më shumë si shkëmbinj klasikë—pa akull në sipërfaqet e tyre.
Çfarë është një akceleracion jo-gravitacional?
Materiali që del nga sipërfaqja e një komete prodhon një bisht kometash dhe një rikoshet raketash. Gazi që lëviz shpejt shtyn sipërfaqen e kometës dhe kjo e bën atë të akcelerojë. Ky proces drejton lëvizjen e kometave nëpër hapësirë, përveç lëvizjes që e përcakton tërheqja gravitacionale e diellit.
Pra, kur kometat dalin gazra, ato kanë atë që shkencëtarët planetarë e quajnë akceleracion jo-gravitacional—lëvizje që nuk shkaktohet nga graviteti i objekteve në sistemin diellor. Shkencëtarët planetarë zakonisht masin akceleracionet jo-gravitacionale të kometave pasi zbulojnë bishtat e tyre kometash.
Çfarë janë kometat e errëta?
Ekipi ynë identifikoi një klasë të objekteve të vogla në sistemin diellor që kanë disa nga tiparet e kometave dhe asteroidëve. I quajtëm ato kometa të errëta.
Këto kometa të errëta kanë akceleracione jo-gravitacionale si kometat, kështu që ato përjetojnë një rikoshet raketash nga dalja e gazrave të kometave. Megjithatë, ato nuk kanë bishta pluhuri, si shumica e kometave.
Me fjalë të tjera, ato duken si asteroidë tipikë, por graviteti i vetëm nuk mund të shpjegojë lëvizjen e tyre.
Objekti i parë ndërzvezor, ‘Oumuamua, ishte trupi i parë me madhësinë e një komete ose asteroid që u zbulua në sistemin diellor dhe që erdhi nga jashtë sistemit diellor.
‘Oumuamua shfaqi këtë kombinim misterioz të mungesës së bishtit të pluhurit, por një akceleracion kometash jo-gravitacional, gjë që çoi në shumë teori për të shpjeguar se çfarë mund të ketë qenë objekti. Një mundësi është që ai po dilte gaz si një kometë, por nuk prodhonte një bisht të pluhurit.
Që nga zbulimi i ‘Oumuamua në vitin 2017, unë dhe kolegët e mi kemi identifikuar kometa të errëta të tjera brenda sistemit diellor. Në studimin tonë, gjetëm shtatë kometa të reja të errëta, duke e çuar totalin në 14.
Tani që kemi gjetur më shumë kometa të errëta, kemi vënë re se ato vijnë në dy lloje. Kometat e errëta të jashtme janë më të mëdha—rreth një milje të gjerë—dhe kanë orbita më eliptike, më larg në sistemin diellor. Kometat e errëta të brendshme janë më të vogla—zakonisht rreth 1,000 këmbë të mëdha—dhe kanë orbita rrethore afër Tokës.
Kontributet në oqeanet e Tokës?
Për momentin, nuk është ende e qartë se çfarë janë pikërisht këto kometa të errëta. Ato mund të mos jenë as kometa tradicionale nëse nuk kanë sipërfaqe akulli.
Megjithatë, përgjigja më e mundshme për akceleracionet e tyre jo-gravitacionale është se ato po nxjerrin ujë, si një kometë, por nuk prodhojnë një bisht të pluhurit—të paktën jo një që mund ta shohim kur i shikojmë ato me teleskopët tanë.
Nëse ky është rasti, ka shumë mundësi që të ketë shumë më tepër prej këtyre objekteve, duke kaluar rreth si asteroidë, ende të paidentifikuara.
Pasi shkencëtarët nuk e dinë me siguri se nga erdhi uji i Tokës, nëse vërtet ka shumë kometa të errëta që kanë ujë pranë Tokës, është e mundur që këto kometa të errëta të kenë kontribuar në ujin e Tokës në periudhën e saj të hershme.
Këto kometa të errëta mund të tregojnë kërkuesve më shumë për origjinën e oqeaneve të Tokës dhe zhvillimin e jetës këtu.
Arsyet për t’u ngazëllyer për të ardhmen
Ky hulumtim është vetëm maja e akullit, sepse ne sapo kemi filluar të gjejmë këto kometa të errëta në vitin 2023.
Survey-i Legacy i Observatorit Vera C. Rubin i Hapësirës dhe Kohës, i cili do të jetë aktiv në vitin 2025, do të fillojë të skanojë gjithë qiellin jugor pothuajse çdo natë për të zbuluar gjithçka që lëviz. Ky teleskop, i vendosur në një mal në shkretëtirën Atakama të Kilit, ka kamerën më të madhe të ndërtuar ndonjëherë.
Ai do t’u japë astronomëve një ndjeshmëri më shumë se pesë renditje për të zbuluar objekte që lëvizin në qiellin e natës. Ai ka shumë mundësi të ndihmojë mua dhe kolegët e mi të zbulojmë shumë kometa të errëta të reja në të ardhmen.
Teleskopët që janë duke punuar tashmë, si Teleskopi Hubble dhe Teleskopi James Webb, gjithashtu mund të ndihmojnë ekipin tim të vëzhgojë për daljen e gazit ose akullit në sipërfaqen e 14 kometave të errëta që kemi identifikuar tashmë.
Më në fund, misioni i zgjatur Hayabusa2 i JAXA është parashikuar të takohet me një nga kometat e errëta të brendshme, 1998 KY26, në vitin 2031. Kështu që do të mund të shohim sipërfaqen e një komete të errët në detaje të jashtëzakonshm
