Ilaçet që reduktojnë acidin nga grupi i inhibitorëve të pompës protonike (IPP) janë ilaçe më të shitura që parandalojnë dhe lehtësojnë problemet e stomakut. IPP-të aktivizohen në qelizat që prodhojnë acid në stomak, ku ato bllokojnë prodhimin e acidit.
Kërkuesit në Qendrën Gjermane për Kërkime mbi Kancerin (DKFZ) bënë një zbulim të papritur se proteinat që mbajnë zink, të cilat gjenden në të gjitha qelizat, mund të aktivizojnë gjithashtu IPP-të – pa prani të acidit gastrik. Ky rezultat mund të jetë çelësi për të kuptuar efektet anësore të IPP-ve. Studimi është publikuar në *Nature Chemistry*.
Acidi gastrik në sasi të tepruar mund të shkaktojë jo vetëm djegie të zemrës, por edhe ankesa kronike si gastriti apo edhe një ulçerë të stomakut. Mjekët zakonisht rekomandojnë një inhibitor të pompës protonike (IPP) për trajtim. Shembuj përfshijnë ilaçet pantoprazol, omeprozol dhe rabeprazol.
IPP-të lidhen dhe bllokojnë një enzimë në qelizat parietale të stomakut të njohur si pompa protonike, duke bllokuar në mënyrë efektive prodhimin e acidit gastrik.
IPP-të janë ilaçe, që do të thotë se ato merren si paracipiente të pasive. Aktivizimi i tyre në substancën aktive ndodh nga protonet. Prania e shumë protonëve është tipari i një acidi. Pompa protonike në murin e zorrëve siguron protonet për të acidifikuar lëngun gastrik.
Pasi ka një përqendrim shumë të lartë protonësh në afërsi të pompës protonike, IPP-të aktivizohen lokal. Aktivizimi i varur nga protonet siguron që IPP-të të sulmojnë dhe paralizojnë kryesisht pompën protonike, të paktën sipas doktrinës aktuale.
Pavarësisht se përdorimi afatshkurtër i IPP-ve zakonisht është shumë i toleruar dhe konsiderohet i padëmshëm, përdorimi afatgjatë ka rreziqe shëndetësore.
Studimet kanë sugjeruar mundësinë e një rreziku të rritur për infarkte, goditje në tru, demencë dhe predispozitë për infeksione. Kjo ngre pyetjen nëse IPP-të aktivizohen gjithashtu jashtë stomakut dhe ndikojnë në proteina të tjera, pra pa prani të një mjedisi me përqendrim të lartë protonesh.
Një ekip kërkuesish të udhëhequr nga biokimisti Tobias Dick dhe kimisti Aubry Miller, të dy nga DKFZ, kanë shqyrtuar këtë pyetje. Ata përdorën një metodë të njohur si kimia e klikimit, një strategji për etiketimin e molekulave që u nderua me Çmimin Nobel tre vjet më parë. Ata e përdorën për të ndjekur rabeprazol, një përfaqësues tipik i IPP-ve, në qelizat e njeriut në kulturën e petakës, larg nga një mjedis acid.
Në këtë proces, ekipi bëri një vëzhgim të papritur: IPP u aktivizua në brendësinë me pH-neutral të qelizave dhe u lidhi me dhjetëra proteina atje. Analiza e mëtejshme tregoi se këto ishin proteina që lidhin zinkun.
“Kjo na çoi të hamendësojmë se zinku i lidhur me proteinat mund të çojë në aktivizimin e IPP-ve, pa prani të protoneve,” shpjegon biologu Teresa Marker, autore kryesore e publikimit.
Në kursin e hetimeve të mëtejshme, kërkuesit mundën të tregojnë se zinku i lidhur me proteinat në të vërtetë formon një lidhje kimike me IPP-në, e cila pastaj çon në aktivizimin e IPP-së. IPP-ja e aktivizuar është shumë reaktive dhe bashkohet menjëherë me proteinën që mban zinkun. Kjo, nga ana e saj, dëmton strukturën dhe funksionin e proteinës që është sulmuar.
” Nga një pikëpamje kimike, ky rezultat ka kuptim, sepse zinku mund të imitojë efektin e protoneve dhe të sillet si një acid,” shpjegon kimisti Aubry Miller i DKFZ.
Ndër proteinat që mbajnë zinkun që u preken më shumë nga IPP-ja, disa luajnë një rol në sistemin imunitar. Megjithatë, kërkime të mëtejshme janë të nevojshme për të përcaktuar nëse mekanizmi i sapo zbuluar i aktivizimit është i lidhur me efektet anësore të njohura ose të dyshuara të IPP-ve.
“Këto rezultate hapin perspektiva të reja për një kuptim më të mirë të efekteve anësore të IPP-ve,” përfundon Tobias Dick.
Më shumë informacion: Aktivizimi i vendositur i inhibitorit të pompës protonike rabeprazol nga qendrat tetrathiolate të zinkut, *Nature Chemistry* (2025). DOI: 10.1038/s41557-025-01745-8.
Informacioni i revistës: *Nature Chemistry*
