Studiues nga dega Curtin e Qendrës Ndërkombëtare për Kërkime në Radioastronomi (ICRAR) kanë bërë një zbulim rekord në astrofizikë, duke zbuluar njëkohësisht një shpjegim të mundshëm për një ngjarje të rrallë dhe ekstreme astrofizike të njohur si radiosinjale me periudha të gjata.
Studimi është publikuar në *The Astrophysical Journal Letters*.
Profesorja e Asociuar Natasha Hurley-Walker, së bashku me Csanád Horváth, një student universitar në Universitetin Curtin në atë kohë, zbuluan një puls energjie të ndritshme që vinte nga hapësira e largët në të dhëna arkivore me frekuencë të ulët nga MWA (Murchison Widefield Array), një radioteleskop pararendës i SKAO (Square Kilometer Array Observatory). Pulsi i energjisë ndodh çdo tre orë dhe zgjat 30–60 sekonda, duke e bërë këtë radiosinjalin me periudhën më të gjatë të zbuluar ndonjëherë.
Radiosinjalet me periudha të gjata janë relativisht të reja për shkencën, dhe ka qenë një mister i vazhdueshëm se si gjenerohen valët e radios. Me këtë zbulim, studiuesit besojnë se kanë identifikuar burimin e mundshëm të shpërthimit të energjisë, duke hedhur dritë mbi natyrën e këtyre radiosinjaleve të gjata.
Të gjitha radiosinjalet e tjera të zbuluara më parë kanë qenë brenda galaktikës sonë të zënë, të rrethuara nga yje, gjë që e bën të vështirë përcaktimin e saktë të burimit të valëve të radios.
**Profesorja e Asociuar Hurley-Walker shpjegon shkakun e mundshëm të sinjaleve misterioze**
Hurley-Walker thotë: “Radiosinjalet me periudha të gjata janë shumë emocionuese dhe, për të kuptuar se çfarë janë, astronomët kanë nevojë për një imazh optik. Megjithatë, kur shikon drejt tyre, ka kaq shumë yje përreth, sa është si në ‘2001: A Space Odyssey’: ‘Zoti im, është plot me yje!’
Në një rastësi me fat, radiosinjali i sapozbuluar, i quajtur **GLEAM-X J0704-37**, u gjet në periferi të galaktikës sonë, në një rajon shumë më të zbrazët të hapësirës në yjësinë Puppis, rreth 5,000 vite dritë larg.
“Zbulimi ynë i ri ndodhet larg planit galaktik, kështu që ka vetëm një grusht yjesh aty pranë, dhe tani jemi të sigurt se një sistem yjor, në veçanti, po gjeneron valët e radios.”
**Ekipi arriti të lokalizojë burimin e valëve të radios** në një yll specifik duke përdorur një tjetër teleskop pararendës të SKA-së, teleskopin MeerKAT në Afrikën e Jugut. Duke vazhduar me observatorin SOAR në Kili, ata përcaktuan spektrin e yllit, duke zbuluar se ai ishte një yll me masë të vogël, një “M xhuxh.”
Ky zbulim ngriti dhe njëkohësisht dha përgjigje për disa pyetje të rëndësishme. Profesorja Hurley-Walker shpjegon: “Një M xhuxh i vetëm nuk mund të gjenerojë sasinë e energjisë që po shohim.
“Yjet M xhuxh janë yje me masë të vogël që kanë vetëm një fraksion të masës dhe ndriçimit të diellit. Ata përbëjnë 70% të yjeve në Rrugën e Qumështit, por asnjë prej tyre nuk është i dukshëm me sy të lirë.
“Të dhënat tona sugjerojnë se ai është në një binar me një objekt tjetër, që ka shumë të ngjarë të jetë një yll i bardhë i ngjeshur, bërthama yjore e një ylli që po vdes. Së bashku, ata furnizojnë emisionin radiofonik.”
Ekipi po punon për vëzhgime të mëtejshme që do të përcaktojnë përfundimisht natyrën e sistemit dhe shpjegimin e kësaj ngjarjeje ekstreme astrofizike.
