FOTO: Ilustrim i origjinës së konvekcionit për dikotominë hemisferike të Marsit, bazuar në dobësimin e valëve sizmike.
Mars ka hemisferat veriore dhe jugore si Toka, por karakteristikat e tyre dallohen ndjeshëm, një fenomen i njohur si dikotomia marsiane. Highlands e Jugut janë më të vjetra, më të larta në lartësi dhe më të kraterizuara se Lowlands e Veriut. Terreni i ngritur i këtyre të fundit vepron si një pengesë natyrale për qarkullimin e ajrit, duke shkaktuar modele të ndryshme erërash dhe duke kontribuar në fenomene të veçanta të motit në nivel lokal.
Shpjegimet për origjinën e kësaj dikotomie kryesisht përfshijnë impaktuesit gjigantë (~2,000 kilometra në diametër) nga hapësira dhe lëvizjet e mëdha konvekcionale të mantelit të shkaktuara nga ndryshimet në temperaturën dhe dendësinë e tij.
Një kërkim i publikuar në Geophysical Research Letters ka tentuar të zbërthejë më tej këtë histori origjine përmes studimit të tërmeteve marsiane, ose marskuakeve. Ashtu si në Tokë, kjo aktivitet sizmik mund të përdoret për të hetuar mekanizmat që ndodhin nën sipërfaqen e Marsit.
“Toka dhe Marsi shpesh konsiderohen si planete motra dhe janë formuar në të njëjtën periudhë (para 4.5 miliardë vitesh), të dyja ndodhen brenda zonës së banueshme të sistemit tonë diellor. Pse Toka është plot me jetë, ndërsa Marsi duket i heshtur dhe pa jetë në këtë moment?” thotë profesori Sun, nga Instituti i Gjeologjisë dhe Gjeofizikës në Akademinë e Shkencave të Kinës.
“Ne besojmë se kontrasti midis dy planetëve vjen nga ndryshimet në strukturat e tyre të brendshme dhe proceset që ndodhin atje. Duke marrë parasysh se dikotomia është një nga karakteristikat më të spikatura të lartësisë së sipërfaqes dhe strukturave të brendshme të Marsit, shpresojmë të gjejmë përgjigje për këtë pyetje duke hetuar shkaqet e dikotomisë dhe duke u munduar të zgjidhim një enigmë që ka ngacmuar shkencëtarët për 50 vjet,” shton ai.
“Ndërsa pamja e brendshme e Tokës po bëhet më e qartë, ne ende nuk e kuptojmë plotësisht brendësinë e planetëve të tjerë të tokës,” shpjegon profesori Tkalčić, nga Universiteti Kombëtar i Australisë, rëndësinë e projektit. “Në këtë studim, ne hetonim brendësinë e Marsit duke përdorur valët nga marskuaket e regjistruara nga seismometri i InSight, në mënyrën e ngjashme me atë që bëjmë në Tokë me tërmetet.”
“Kuptimi i sistemit diellor varet nga njohuritë tona për Tokën, dhe anasjelltas—kuptimi i fqinjit tonë planetar do të na lejojë të eksplorojmë të kaluarën, të tashmen dhe të ardhmen e Tokës.”
Për të hetuar këtë, profesorët Sun dhe Tkalčić përdorën të dhënat e marskuakeve me frekuencë të ulët, të regjistruara gjatë misionit InSight të NASA-s që ka pasur vend ndërmjet vitit 2018 dhe 2022, i cili kishte si qëllim studimin e litosferës, mantelit dhe bërthamës së Marsit.
Marrja e të dhënave të nevojshme ishte disi sfiduese duke pasur parasysh se Marsi ka “vetëm një seismometër që regjistroi marskuake dhe impakte për një dritare kohore të kufizuar, ndërsa në Tokë kemi mijëra seismometrë që regjistrojnë vazhdimisht lëvizjet e tokës.”
Professori Sun thotë, “Marsi tregon një aktivitet të dukshëm sizmik më të vogël krahasuar me Tokën, duke rezultuar në marskuake më të pakta dhe përgjithësisht me magnitudë më të ulët. Për më tepër, vendndodhja e seismometrit në sipërfaqe e ekspozon atë ndaj erërave ditore, të cilat, megjithë mbrojtjen e saj, kontribuojnë në një raport të ulët sinjal/zhurmë.”
