Një pasazh në sagën norvegjeze “Saga e Sverrit,” historia 800-vjeçare e mbretit Sverre Sigurdsson, përshkruan një sulm ushtarak që ndodhi në vitin 1197 pas Krishtit, gjatë të cilit një trup u hodh në një pus në kështjellën Sverresborg, jashtë qytetit të Trondheimit në Norvegjinë qendrore, me gjasë si përpjekje për të helmuar burimin kryesor të ujit për banorët vendas.
Një studim i ri i publikuar në iScience më 25 tetor përshkruan se si studiuesit përdorën ADN-në antike për të vërtetuar ngjarjet e sagës dhe për të zbuluar detaje për “Njeriun e Pusit,” duke ndërthurur historinë dhe arkeologjinë me shkencën dhe duke vendosur një precedent për kërkimet e ardhshme mbi figurat historike.
“Ky është rasti i parë ku një person i përshkruar në këto tekste historike është gjetur në të vërtetë,” thotë profesori Michael D. Martin nga Muzeu i Universitetit të Universitetit Norvegjez të Shkencës dhe Teknologjisë në Trondheim, Norvegji. “Ka shumë nga këto mbetje mesjetare dhe antike në të gjithë Evropën, dhe ato po studiohen gjithnjë e më shumë duke përdorur metoda gjenomike.”
Në vitin 1938, eshtra u gjetën në pusin në kështjellën Sverresborg, por studiuesit në atë kohë nuk kishin mjetet për të bërë më shumë përveç analizës vizuale. Tani, datimi me radiokarbon dhe teknologjia e avancuar e sekuencimit gjenetik u kanë lejuar studiuesve të krijojnë një pamje më të hollësishme të asaj se kush ishte Njeriu i Pusit.
Datimi me radiokarbon konfirmoi se trupi është afërsisht 900 vjeçar, dhe studimet e kryera në 2014 dhe 2016 konfirmuan se trupi i përkiste një mashkulli që ishte midis 30 dhe 40 vjeç në kohën e vdekjes.
“Teksti nuk është plotësisht i saktë—çfarë kemi parë është se realiteti është shumë më kompleks se teksti,” thotë arkeologia Anna Petersén nga Instituti Norvegjez i Kërkimeve për Trashëgiminë Kulturore në Oslo, Norvegji.
“Ne mund të vërtetojmë atë që ndodhi në një mënyrë më neutrale,” thotë Dr. Martin Rene Ellegaard nga Universiteti Norvegjez i Shkencës dhe Teknologjisë.
Në kuadër të punës për doktoraturën e tij, Ellegaard përdori mostra të një dhëmbi të marrë nga skeleti i Njeriut të Pusit për të sekuencuar gjenomin e tij. Duke përdorur këtë informacion, ekipi arriti të përcaktonte se ai kishte më shumë gjasa sy të kaltër dhe flokë biondë ose kafe të çelët, dhe paraardhësit e tij me shumë gjasa vinin nga pjesa më jugore e qarkut norvegjez të sotëm Vest-Agder.
Studiuesit arritën të nxjerrin përfundime për prejardhjen e Njeriut të Pusit falë një sasie të madhe të të dhënave referuese nga gjenomet e norvegjezëve të sotëm, të bëra të disponueshme përmes një bashkëpunimi me profesor Agnar Helgason nga deCODE Genetics në Islandë.
“Pjesa më e madhe e punës që ne bëjmë mbështetet te të dhënat referuese,” thotë Ellegaard. “Sa më shumë gjene antike që sekuencojmë dhe sa më shumë individë modernë që sekuencojmë, aq më e mirë do të jetë analiza në të ardhmen.”
“Megjithatë, kjo teknologji ka kufizimet e saj,” shton ai, pasi kampionimi i gjenomit të Njeriut të Pusit kërkoi heqjen e sipërfaqes së jashtme nga dhëmbi i tij—për të shmangur ndotjen nga ata që e kishin prekur në mjedise jo sterile, si gjatë gërmimit—dhe bluarjen e dhëmbit në pluhur.
Kjo do të thotë se mostrat nuk mund të përdoren më për testime të mëtejshme, dhe studiuesit nuk ishin në gjendje të merrnin të dhëna për ndonjë patogjen që Njeriu i Pusit mund të kishte mbartur në kohën e vdekjes.
“Ishte një kompromis mes heqjes së ndotjes së sipërfaqes nga njerëzit që kanë prekur dhëmbin dhe më pas heqjes së disa prej patogjenëve të mundshëm… ka shumë konsiderata etike,” thotë Ellegaard. “Ne duhet të shqyrtojmë se çfarë lloj testesh po bëjmë tani, sepse kjo do të kufizojë atë që mund të bëjmë në të ardhmen.”
Studiuesit thonë se do të donin të testonin mostra nga figura të tjera historike. “Shenjti i rëndësishëm norvegjez Olaf mendohet se është varrosur diku në Katedralen e Trondheimit,” thotë Martin, “kështu që mendoj se nëse eventualisht mbetjet e tij do të zbuloheshin, mund të ketë një përpjekje për ta përshkruar atë fizikisht dhe për të gjurmuar prejardhjen e tij duke përdorur sekuencimin gjenetik.”
Duke folur për këtë teknikë të re të ndërthurjes së historisë dhe shkencës, Petersén përfundon: “Është një rezultat fantastik për atë që metoda e Ellegaard dhe Martin mund të sjellë për arkeologjinë në një kontekst kaq të çuditshëm apo të rrallë si ky.”
