Rënia e pjesëmarrjes së votuesve dhe rezultatet gjithnjë e më të kontestuara kërcënojnë kredibilitetin e zgjedhjeve, paralajmëroi të martën një institut i njohur ndërkombëtar i mendimit në një raport standard mbi gjendjen e demokracisë në botë, në të cilin nën-indeksi i tij për zgjedhjet e lira dhe korrekte pa në 2023 rënia më e madhe që kur janë kryer vlerësime të tilla, sipas Reuters dhe AFP.
Viti i tetë radhazi me një rënie neto të performancës demokratike globale
Instituti Ndërkombëtar për Demokraci dhe Asistencë Zgjedhore me qendër në Stokholm (IDEA) thotë në raportin e tij se viti 2023 ishte viti i tetë radhazi i një rënie neto të performancës demokratike globale, rënia më e gjatë e njëpasnjëshme që nga fillimi i regjistrimeve në 1975.
Organizata e bazon Indeksin e saj Global të Gjendjes së Demokracisë në më shumë se 100 variabla dhe përdor katër kategori kryesore – përfaqësimin, të drejtat, sundimin e ligjit dhe pjesëmarrjen – për të renditur performancën.
Kategoria e demokracisë që lidhet me zgjedhjet e lira dhe të ndershme dhe kontrollin parlamentar, nënkategoria e përfaqësimit, shënoi në vitin 2023 vitin më të pafavorshëm që nga vlerësimet e tilla.
Raporti, një thirrje për veprim për të mbrojtur zgjedhjet demokratike
“Ky raport është një thirrje për veprim për të mbrojtur zgjedhjet demokratike,” tha Sekretari i Përgjithshëm i IDEA Kevin Casas-Zamora në raport. “Suksesi i demokracisë varet nga shumë gjëra, por bëhet absolutisht e pamundur nëse zgjedhjet dështojnë,” shtoi ai.
Sipas raportit, frikësimet nga qeveritë dhe parregullsitë në procesin zgjedhor, si regjistrimi mashtrues i votuesve dhe numërimi i votave, janë në rritje. IDEA thekson gjithashtu se kërcënimet e ndërhyrjeve të huaja, dezinformimi dhe përdorimi i inteligjencës artificiale në fushata kanë përforcuar sfidat.
Midis 2008 dhe 2023, pjesëmarrja globale e votuesve ra me 10 pikë përqindjeje, nga 65.2% në 55.5%, sipas vëzhguesit. Në mbarë botën, në pothuajse 20% të zgjedhjeve të mbajtura midis 2020 dhe 2024, një nga kandidatët ose partitë humbëse hodhi poshtë rezultatet e zgjedhjeve.
Demokracitë e reja, si dhe demokracitë e vjetra dhe të konsoliduara, janë po aq të prekura
Kjo rënie prek “demokracitë e reja si dhe demokracitë e vjetra dhe të konsoliduara” në Evropë dhe Amerikë, shpjegoi Kevin Casas-Zamora për AFP.
Nga 173 vendet e analizuara nga think tank, gati gjysma tregojnë, ndër të tjera, “një prapambetje të fortë në të paktën një kriter vendimtar” të asaj që përcakton një demokraci, siç është aftësia për të mbajtur zgjedhje të besueshme ose mbrojtja e lirisë së shtypit. .
“Në disa raste, është fjala për shqetësime legjitime lidhur me zgjedhjet. Në raste të tjera, janë përpjekje cinike për të gërryer besimin publik në fitoren e një kundërshtari”, thotë i njëjti dokument.
Nga mesi i vitit 2020 deri në mesin e vitit 2024, në të gjitha vendet e analizuara nga IDEA, rezultatet e një votimi nga pesë janë refuzuar nga një kandidat presidencial ose nga një parti parlamentare humbëse, dhe partitë opozitare kanë bojkotuar një nga dhjetë votime.
Ashtu si në Venezuelë, ku kandidati i opozitës Edmundo Gonzalez Urrutia ndodhet në ekzil në Spanjë që nga 8 shtatori, pasi ka kundërshtuar rizgjedhjen e presidentit Nicolas Maduro më 28 korrik. Rezultati i zgjedhjeve nuk është njohur nga SHBA, Bashkimi Evropian dhe disa vende të Amerikës Latine, përfshirë edhe disa nga aleatët historikë të Karakasit.
“Maduro ka vendosur ta shndërrojë Venezuelën në Korenë e Veriut, nëse kjo është e nevojshme për të qëndruar në pushtet”, deklaron Casas-Zamora.
Një Rusi plotësisht demokratike nuk do ta kishte pushtuar kurrë Ukrainën
Raporti përshkruan një tablo të zymtë të situatës në botë, ku luftërat, ngrohja globale dhe pabarazitë sociale ushqejnë erozionin e demokracive.
“Një Rusi plotësisht demokratike nuk do ta kishte pushtuar kurrë Ukrainën, do të kishte mjaftueshëm pengesa dhe kundërpesha për të parandaluar këtë”, thotë sekretari i përgjithshëm i IDEA.
“Të gjithë flasim vazhdimisht për sigurinë në Evropë, (dhe shpresoj se) do të arrijmë të kuptojmë se mbështetja për demokracinë është një element kyç i çdo strategjie të menduar mirë për sigurinë”, ka insistuar ai.
Megjithatë, ekziston shpresë
Pavarësisht rezultateve të pafavorshme të evidentuara në raport, ekzistojnë disa shkëlqime shprese: zgjedhjet e fundit me një ndërrim të qetë të pushtetit në Guatemala, Indi, Poloni dhe Senegal tregojnë se njerëzit ende kanë diçka për të thënë”, përfundoi Kevin Casas-Zamora.
Të dhënat për vitin 2024 – “superviti zgjedhor” në të cilin gjysma e popullsisë së botës është thirrur në votime – do të analizohen në detaje në raportin e ardhshëm të IDEA, raporton AFP.
