Jared Isaacman, Hayley Arceneaux, Christopher Sembroski dhe Sian Proctor ishin ekuipazhi i parë plotësisht civil në një fluturim orbital në vitin 2021. Sa e dëmshme është udhëtimi në hapësirë për shëndetin? Përgjigja e kësaj pyetjeje është thelbësore jo vetëm për astronautët që synojnë të shkojnë në Mars, por edhe për industrinë e turizmit hapësinor.
Në një studim të konsideruar si më i gjërë për efektet e shëndetit nga hapësira, u publikuan dhjetëra artikuj të martën duke përdorur të dhëna të reja nga katër turistët e SpaceX të fluturimit Inspiration4. Studiues nga mbi 100 institucione në mbarë botën analizuan të dhënat për të treguar se trupat e njerëzve ndryshojnë në mënyra të ndryshme kur arrijnë në hapësirë, por shumica kthehen në normale brenda muajve.
Trupat tanë janë nën shumë stres në hapësirë, nga rrezatimi deri te efektet e peshës zero. Duke studiuar astronautët, studiuesit kanë mësuar se udhëtimi hapësinor mund të shkaktojë humbje të masës kockore dhe probleme të zemrës, shikimit dhe veshkave. Por mostrat janë të vogla dhe qeveritë shpesh nuk ndajnë të gjitha gjetjet.
Katër turistët amerikanë që kaluan tre ditë në hapësirë gjatë misionit Inspiration4 pranuan të dhënat e tyre të bëheshin publike. Rezultatet fillestare, të krahasuara me 64 astronautë të tjerë, u publikuan në revistat Nature të martën.
Në hapësirë, njerëzit përjetojnë ndryshime në gjak, zemër, lëkurë, proteina, veshka, gjene, mitokondri, telomere, citokina dhe tregues të tjerë shëndetësorë. Por rreth 95 për qind e treguesve të shëndetit të tyre kthehen në nivelin e mëparshëm brenda tre muajve.
Mesazhi kryesor është se njerëzit kryesisht shërohen shpejt pas fluturimeve hapësinore, tha një nga autorët kryesorë të studimit, Christopher Mason nga Weill Cornell Medicine. Studiuesit shpresojnë që ky studim të ndihmojë në zhvillimin e medikamenteve apo masave për të mbrojtur njerëzit që do të udhëtojnë në hapësirë në të ardhmen.
Gjetjet treguan gjithashtu se telomeret e të katër subjekteve u zgjatën ndjeshëm në hapësirë, por u kthyen pranë gjatësisë së tyre origjinale brenda muajve. Kjo gjetje mund të ndihmojë në luftën kundër plakjes dhe mund të çojë në produkte si kremëra të infuzuar me telomerazë.
Duke analizuar të dhënat deri tani, nuk ka arsye pse nuk duhet të jemi në gjendje të shkojmë në Mars dhe të kthehemi të sigurt, tha Mason. Megjithatë, ai paralajmëroi për dëmet e mundshme nga rrezatimi, siç tregon një studim me minj që përjetuan dëmtime të përhershme të veshkave nga rrezatimi.
Në përgjithësi, lajmet janë të mira për ata që mendojnë të udhëtojnë në hapësirë në të ardhmen e afërt, dhe ka të dhëna që tregojnë se femrat mund të jenë më tolerante ndaj stresit të fluturimeve hapësinore.
Më shumë informacione: Eliah G. Overbey et al, The Space Omics and Medical Atlas (SOMA) and international astronaut biobank, Nature (2024). DOI: 10.1038/s41586-024-07639-y
C. W. Jones et al, Molecular and physiologic changes in the SpaceX Inspiration4 civilian crew, Nature (2024). DOI: 10.1038/s41586-024-07648-x
JangKeun Kim et al, Single-cell multi-ome and immune profiles of the Inspiration4 crew reveal conserved, cell-type, and sex-specific responses to spaceflight, Nature Communications (2024). DOI: 10.1038/s41467-024-49211-2
