Dihet mirë se ka vrima të zeza jashtë sistemit tonë diellor. Por veçoritë po aq misterioze në Tokë janë vrimat e kaltra – vrima masive në oqeanet tona që mund të kenë gjatësinë e rrokaqiejve.
Mendohet se janë formuar gjatë epokave të fundit të akullit, vrimat e kaltra shihen si ‘pika të nxehta ekologjike’ me një bollëk të jetës bimore dhe shtazore.
Tani, shkencëtarët kanë identifikuar vrimën më të madhe të kaltër në botë, e vendosur në gjirin Chetumal në brigjet e Meksikës, transmeton Telegrafi.
E njohur si Taam Ja’, që do të thotë ‘ujë i thellë’ në Mayan, vrima arrin të paktën 420 metra nën nivelin e detit – dhe shkencëtarët nuk kanë arritur as në fund e saj.
Shkencëtarët më parë mendonin se Taam Ja’ ishte vrima e dytë më e madhe e kaltër, por matjet e reja tregojnë se ajo mposht rekordin e mëparshëm në Kinë.
Marrja e mostrave dhe vëzhgimi i vrimës së kaltër Taam Ja’ (TJBH) u krye në shtator 2021, por vetëm vitin e kaluar studiuesit zbuluan ekzistencën e saj.
Megjithatë, ata e vendosën thellësinë e saj në 274.4 metra – rreth të njëjtës gjatësi me Kullën Williams në Houston.
Në fakt, ky vlerësim i mëparshëm është gati 40 metra më pak nga thellësia e tij e konfirmuar tani – e cila është afërsisht e njëjta gjatësi si Trump Tower Chicago.
Ekspertët në Chetumal, Meksikë arritën të merrnin matje më të sakta të Taam Ja’ në dhjetor të vitit të kaluar duke përdorur një profilues CTD (përçueshmëri, temperaturë dhe thellësi).
Kjo pajisje përbëhet nga një grup sondash të bashkangjitura në një kornizë metalike rrethore, e cila ulet poshtë përmes ujit nëpërmjet një kablloje.
Më parë, ata kishin përdorur hartën e tingullit, një teknikë e ndryshme që përdor pulset e valëve të zërit.
“Më 6 dhjetor 2023, u krye një ekspeditë zhytjeje për të identifikuar kushtet mjedisore që mbizotërojnë në TJBH”, thotë ekipi në një studim të ri, të botuar në Frontiers in Marine Science.
Rekordet e profilit CTD në TJBH kaluan 420 metra nën nivelin e detit, pa arritur fundin ende, duke e vendosur TJBH si vrimën e kaltër më të thellë të njohur globalisht.
“Konfirmimi i thellësisë maksimale nuk ishte i mundur për shkak të kufizimeve instrumentale gjatë ekspeditave shkencore në 2021, duke nxitur nevojën për eksplorim dhe analizë të mëtejshme”, thuhet ndër tjera në studim.
Sipas Administratës Kombëtare të Oqeanit dhe Atmosferës, vrimat e kaltra janë të ngjashme me vrimat e kulluesve të ujit në tokë, përveç se ato janë të mbushura me ujë, kështu që anijet mund të kalojnë sipër tyre.
Ato janë komunitete të ndryshme biologjike plot me jetë detare, duke përfshirë koralet, sfungjerët, molusqet, breshkat e detit, peshkaqenë dhe më shumë.
Megjithatë, dihet pak për to për shkak të mungesës së qasjes dhe ‘shpërndarjes dhe bollëkut të panjohur’.
Vrimat e kaltra kanë qenë të njohura për zhytësit guximtarë në det të thellë, megjithëse përpjekjet për të kapërcyer thellësitë e tyre kanë rezultuar fatale.
Studiuesit thonë se ka ende ‘mistere të fshehura në TJBH’ dhe kërkojnë ‘eksplorim, monitorim dhe hetim shkencor të mëtejshëm’.
Taam Ja’ mban rekordin nga vrima e kaltër e Dragoit të Kinës, e njohur gjithashtu në vend si Longdong, e cila është në juglindje të ishullit Hainan.
Vrima e Dragoit zbret 300,89 metra – duke e bërë atë vetëm rreth 30 metra më të shkurtër se rrokaqiell The Shard në Londër.
Ndërkohë, Vrima e Madhe e Kaltër në brigjet e Belizes në Amerikën Qendrore – e përshkruar si një nga vendet më të mira të zhytjes në botë nga eksploruesi francez Jacques Cousteau – është 120 metra e thellë.
Një ekip eksploruesish, përfshirë miliarderin e Virgin, Sir Richard Branson, udhëhoqi një ekspeditë deri në Vrimën e Madhe të Kaltër në vitin 2018.
Vetë Branson vuri re shishe plastike në fund të vrimës, si dhe një ‘varrezë’ me guaskë të krijuar nga mijëra butakë që binin në humnerë.
Vrima të tjera të kaltra të dukshme janë Vrima e Kaltër e Deanit në Bahamas rreth 202 metra dhe Vrima Dahab në Egjipt rreth 130 metra.
a. 
